Zadał mi P.T. Czytelnik, w kontekście obowiązku przyjmowania zapłaty „przy użyciu instrumentu płatniczego„, proste pytanie: czy instrument płatniczy to także przelew na rachunek bankowy? Czy jednak instrumentem płatniczym będzie, jak sama nazwa wskazuje, coś bardziej fikuśnego (np. karta płatnicza)?
Prawidłowe wyjaśnienie czym jest instrument płatniczy, przyznać muszę, wymaga piętrowego koncypowania odpowiedzi, zatem pozwolę sobie podzielić się z P.T. Czytelnikami ścieżką, która doprowadziła mnie do odpowiedzi (dla tych, którym takie dywagacje kojarzą się ze zwykłym tl;dr — rozwiązanie łamigłówki znajduje się w ostatnim akapicie tekstu).
Będzie w punktach, bo tak prościej:
- dla przypomnienia: od początku 2022 r. każdy przedsiębiorca, który ewidencjonuje sprzedaż na kasie fiskalnej i przyjmuje zapłatę „na miejscu” (w lokalu, poza lokalem, a także w pojeździe), ma obowiązek zapewnić możliwość dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego;
- wyraźnie podkreślam: obowiązek, bo przedsiębiorca, który uniemożliwił przyjmowanie płatności w ten sposób musi liczyć się z sankcją na gruncie podatku VAT;
- co oznacza, że warto o tym wymogu pamiętać — ale żeby go zrealizować, warto też rozkminić czym jest instrument płatniczy i czy może być to zwykły przelew na rachunek bankowy z konta klienta?
- potocznie instrument płatniczy kojarzy się przede wszystkim z kartą płatniczą (debetową, kredytową, etc.), a także z nowatorskimi rozwiązaniami technicznymi (BLIK, etc.; nie wiem gdzie wrzucić płatności np. poprzez płatności Gógla, bo z jednej strony tam podpięta jest nasza karta, z drugiej strony w istocie płacimy kartą wirtualną, której posiadaczem chyba nie jesteśmy (?)… mniejsza z tym);
- dość rzec, że ustawowa definicja instrumentu płatniczego wiele nie pomaga — nie będę przepisywał, zobaczcie sami;
art. 2 pkt 10 ustawy o usługach płatniczych
instrument płatniczy — zindywidualizowane urządzenie lub uzgodniony przez użytkownika i dostawcę zbiór procedur, wykorzystywane przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego;
- w definicji tej mamy trzy frazy kluczowe: (i) zindywidualizowane urządzenie, (ii) zbiór procedur, (iii) zlecenie płatnicze;
- początek jest chyba prosty: urządzenie to np. karta płatnicza, zbiór procedur to chyba np. ten jakże popularny BLIK (telefon umożliwiający ich obsługę chyba będzie jednym i drugim równocześnie);
- kluczowe dla oceny czym właściwie jest instrument płatniczy jest ostatnie z tych pojęć — i tu w sukurs przychodzi inny przepis, który wyjaśnia, że zleceniem płatniczym nazywamy polecenie wykonania transakcji płatniczej;
art. 2 pkt 36 ustawy o usługach płatniczych
zlecenie płatnicze — oświadczenie płatnika lub odbiorcy skierowane do jego dostawcy zawierające polecenie wykonania transakcji płatniczej;
- transakcja płatnicza to zainicjowana (przez płatnika lub odbiorcę, o tyle istotne, że dzięki temu możliwe są płatności „zaszyte” w systemach, które klient co najwyżej akceptuje) wpłata, transfer lub wypłata środków pieniężnych;
art. 2 pkt 29 ustawy o usługach płatniczych
transakcja płatnicza — zainicjowaną przez płatnika lub odbiorcę wpłatę, transfer lub wypłatę środków pieniężnych;
- w tym momencie jesteśmy już coraz bliżej odpowiedzi na pytanie czy instrument płatniczy to także przelew na rachunek bankowy: odchodząc wreszcie od piętrowych definicji warto zauważyć, że transakcje płatnicze to jeden z rodzajów usług płatniczych, operacje polegające na transferze środków pieniężnych na rachunek płatniczy — poprzez polecenie zapłaty, polecenie przelewu, a także przy użyciu karty płatniczej lub „podobnego instrumentu płatniczego” (prawodawca w swej nieubłaganej mądrości przezornie zostawił otwartą furtkę — wiadomo, że teraz część ludzi jest już zaczipowana i można płacić palcem lub inną częścią ciała);
art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych
Przez usługi płatnicze rozumie się działalność polegającą na:
2) wykonywaniu transakcji płatniczych, w tym transferu środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy:
a) przez wykonywanie usług polecenia zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty,
b) przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego,
c) przez wykonywanie usług polecenia przelewu, w tym stałych zleceń;
- ba, transakcje płatnicze mogą być wykonywane nawet „w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu” (to ważne chyba dla tych, którzy się martwią czy karty kredytowe jako forma płacenia cudzymi pieniędzmi są całkowicie legalne);
- nas interesuje oczywiście polecenie przelewu — czyli operacja uznania (tak prawo określa wpłatę pieniędzy) rachunku płatniczego odbiorcy (sprzedawcy, usługodawcy), z rachunku płatnika (klienta, kupującego) na podstawie dyspozycji tego klienta;
art. 3 ust. 5 ustawy o usługach płatniczych
Polecenie przelewu oznacza usługę płatniczą polegającą na uznaniu rachunku płatniczego odbiorcy, w przypadku gdy transakcja płatnicza z rachunku płatniczego płatnika jest dokonywana przez dostawcę usług płatniczych prowadzącego rachunek płatniczy płatnika na podstawie dyspozycji udzielonej przez płatnika.
- (nb. swego czasu przelew bankowy odnoszony był zasadniczo do przekazu (art. 921(1) kc — stosunek waluty, stosunek pokrycia, coś mi jeszcze świta ze studiów), ale prawodawca w swej nieubłaganej mądrości uznał, że jak jest za mało przepisów, to jest zbyt prosto, a jak jest zbyt prosto, to jest źle…);
- ergo: tak, skoro polecenie przelewu jest transakcją płatniczą — transferem środków pieniężnych, a więc jest zleceniem płatniczym, to jest także instrumentem płatniczym…
…co oznacza, że instrument płatniczy to nie tylko terminal, karta, płatność BLIK, ale także przelew na rachunek bankowy sprzedającego z rachunku kupującego, przelew BLIK, etc. — generalnie każda forma bezgotówkowej zapłaty.
Q.E.D.