Krótko i na temat, ale to na pewno komuś ma się przydać: do projektowanej ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy uchodzącym do Polski przed putinowską napaścią doszyto dwa przepisy wprowadzające nowy rodzaj kontratypu wyłączającego odpowiedzialność karną sprawców niektórych przestępstw urzędniczych i gospodarczych.
A mianowicie, w pewnym skrócie:
- pierwsza z propozycji oznacza zwolnienie osoby decydującej o wydawaniu publicznych pieniędzy z wszelkiej odpowiedzialności przy wydawaniu publicznych pieniędzy — wszelkiej, ponieważ w rachubę wchodzić ma zarówno przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy, jak i naruszenie dyscypliny finansów publicznych;
art. 26a ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (projekt)
1. Nie popełnia przestępstwa sprawca, w szczególności pracownik samorządowy zatrudniony na podstawie wyboru, czynu zabronionego określonego w art. 231 § 1 lub 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks karny oraz nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych czyn, jeżeli:
1) miał miejsce w czasie:
a) trwania wojny napastniczej przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej lub działań zbrojnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, terytorium Państwa-Strony Traktatu Północnoatlantyckiego albo na terytorium innego państwa graniczącego z Rzecząpospolitą Polską lub okupacji na tych terytoriach lub
b) obowiązywania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu klęski żywiołowej, stanu wyjątkowego albo stanu wojennego, lub
c) obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, oraz
2) sprawca działał w celu:
a) ochrony życia lub zdrowia wielu osób lub
b) mienia wielkiej wartości, lub
c) dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury, oraz
3) korzyść uzyskana lub w sposób uzasadniony oczekiwana przewyższa negatywne skutki wynikające z naruszenia prawa przez sprawcę, oraz
4) uzyskanie korzyści lub jej uzasadnione oczekiwanie nie byłoby możliwe lub byłoby istotnie utrudnione, jeżeli czyn nie zostałby popełniony.
2. Przepis ust. 1 pkt 3 i 4 ma także zastosowanie, jeżeli czyn miał zapobiegać przestępczości o charakterze terrorystycznym na szkodę Rzeczypospolitej Polskiej.
- drugi proponowanych kontratypów przewiduje zwolnienie z odpowiedzialności karnej sprawcy, którzy nadużywając udzielonych uprawnień lub nie dopełniając obowiązków wyrządził szkodę w obrocie gospodarczym (projektowany art. 9a prawa przedsiębiorców literalnie stwierdza, iż „nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego określonego w art. 296 § 1, 1a, 3 lub 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks karny…” — i dalej jak w przepisie cytowanym powyżej);
- warunkiem zastosowania obu kontratypów jest zajście szczególnej okoliczności w postaci wybuchu wojny (także w jednym z państw ościennych), ale też wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych;
- przy okazji rządzący postanowili też przemycić tam kolejne przepisy zwalniające ich z odpowiedzialności za przekręty przy zwalczaniu pandemii COVID-19: zastosowanie kontratypów ma być także powiązane z ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii;
- warunkiem zwolnienia z odpowiedzialności jest oczywiście działanie sprawcy w obronie jednej z wyższych wartości (w ochronie życia lub zdrowia wielu osób, mienia wielkiej wartości, etc.), uzyskana lub oczekiwana „w sposób uzasadniony” korzyść przeważa nad negatywnymi skutkami naruszenia prawa, zaś osiągnięcie owych korzyści (tudzież ich oczekiwanie) nie byłoby możliwe lub istotnie utrudnione;
- oba kontratypy miałyby także zastosowanie w przypadku konieczności zapobieżenia działaniom terrorystycznym na szkodę Polski.
Zamiast komentarza: z jednej strony inter arma enim silent leges (nie czas żałować róż gdy płoną lasy), więc chyba słusznie można zapytać co nam po dyscyplinie finansów i ściganiu odpowiedzialnego za wyrządzenie szkody gospodarczej kiedy świat się wali. Z drugiej jednak mam nie jasne wrażenie, że nowy kontratyp w ustawie o pomocy uchodźcom z Ukrainy zestawiony z ewentualnymi przekrętami decydentów dokonanymi w imię walki z pandemią koronawirusa to jakiś niesmaczny żart.