Warunkiem skuteczności zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest wypłacanie przez pracodawcę stosownego odszkodowania, to oczywista oczywistość. Czy jednak umowa o zakazie konkurencji może uzależniać wypłatę odszkodowania od złożenia przez pracownika oświadczenia o stosowaniu się do zakazu konkurencji? Czy jednak oświadczenie o nieprowadzeniu działalności konkurencyjnej nie może być warunkiem prawa do odszkodowania?
nieprawomocny wyrok SR w Puławach z 22 lutego 2022 r. (IV P 91/21)
Dopuszczalnym jest nałożenie przez pracodawcę na uprawnionego do odszkodowania byłego pracownika obowiązku składania co miesiąc oświadczeń o niepodejmowaniu przez niego działalności konkurencyjnej.
Sprawa zaczęła się od podpisania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W treści umowy zastrzeżono odszkodowanie dla pracownicy w wysokości 40% wynagrodzenia — jednak pod warunkiem złożenia comiesięcznego oświadczenia o nieprowadzeniu działalności konkurencyjnej.
Umowa o pracę została rozwiązana z końcem 2020 r. 31 maja 2021 r. kobieta złożyła stosowne oświadczenie, a firma wypłaciła jej odszkodowanie za ten miesiąc, aby kilka dni później zakaz konkurencji wypowiedzieć (z powołaniem się na art. 15gf ustawy COVID-19).
art. 101(2) § 3 kodeksu pracy
Odszkodowanie [z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy] nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd pracy.
W tym momencie kobieta, która cały czas powstrzymywała się od pracy dla konkurencji, zażądała wypłacenia odszkodowania za czas od stycznia do kwietnia i za czerwiec, jednak chlebodawca odmówił zapłaty — powołując się na brak stosownego oświadczenia.
art. 89 kodeksu cywilnego
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek).
Sprawa trafiła do sądu, który przypomniał, że kodeks pracy przewiduje, iż należne pracownikowi odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia uzyskiwanego przez pracownika.
Odszkodowanie zasadniczo powinno być wypłacane jednorazowo, jednak może być też wypłacane w comiesięcznych ratach; w orzecznictwie przyjmuje się, że pracodawca ma obowiązek wypłaty odszkodowania w uzgodnionych terminach, a jeśli umowa na ten temat milczy, w okresach miesięcznych. W orzecznictwie dopuszcza się także, by odszkodowanie za zakaz konkurencji zostało zastrzeżone pod warunkiem złożenia przez pracownika oświadczenia o niepodejmowaniu konkurencyjnego zatrudnienia (wyrok SN z 26 czerwca 2012 r., II PK 279/11). Dopuszczalność obwarowania wypłaty odszkodowania od składania comiesięcznego oświadczenia o braku działalności konkurencyjnej jest efektem założenia, iż iż treść zakazu konkurencji zależy od subiektywnego przekonania pracodawcy — bo przecież umowa o zakazie konkurencji służy ochronie interesów pracodawcy (wyrok SN z 4 lutego 2009 r., II PK 223/08).
Otrzymywanie przez byłego pracodawcę od byłego pracownika co miesiąc oświadczenia [o nieprowadzeniu działalności konkurencyjnej] może warunkować wypłatę odszkodowania, bo dopiero po otrzymaniu takiej informacji pracodawca ma podstawy do konstatacji, że pracownik rzeczywiście wykonuje zawartą umowę.
Biorąc zatem pod uwagę, że zawarta umowa o zakazie konkurencji nakładała na powódkę obowiązek składania takiego oświadczenia, skuteczne było także zastrzeżenie warunku, iż odszkodowanie będzie wypłacane dopiero po jego otrzymaniu przez pracodawcę. A przecież kobieta złożyła oświadczenie o nieprowadzeniu działalności konkurencyjnej tylko za jeden miesiąc — toteż nawet jeśli faktycznie powstrzymywała się od pracy na rzecz konkurencji w innych miesiącach, pracodawca miał prawo odmówić wypłaty odszkodowania.
Zamiast komentarza: jeśli ktoś pamięta historię o karze umownej za brak informacji o podjęciu nowej pracy (6 grudnia 2018 r., II PK 224/17) i zastanawia się jakim cudem zastrzeżenie uznano za nieważne, zaś uzależnienie wypłaty odszkodowania od oświadczenia o niepodejmowaniu konkurencyjnego zatrudnienia, spieszę donieść, że tajemnica tkwi oczywiście w art. 300 kp. Zgodnie z tym przepisem regulacje kodeksu cywilnego stosuje się w odniesieniu do prawa pracy w sprawach „nieunormowanych” w kodeksie pracy — tymczasem zasady odpowiedzialności pracowniczej są uregulowane kompleksowo, podczas gdy przepisy o warunku nie.