P.T. Czytelnicy uwielbiają logiczne wygibasy i łamigłówki, dziś zatem rarytas nie lada (hłe, hłe), czyli kilka zdań o tym, że powództwo o ustalenie podjęcia uchwały, której walne zgromadzenie spółki nie podjęło, jest niedopuszczalne — bo jak czegoś nie ma, to nie ma i już (a żeby było, musiałby być po temu przepis prawa).
uchwała Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2022 r. (III CZP 17/22)
Nie jest dopuszczalne ustalenie na podstawie art. 189 kpc, że na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki akcyjnej została podjęta określona uchwała, jeżeli w protokole walnego zgromadzenia stwierdzono, że uchwała nie została podjęta.
Orzeczenie dotyczyło powództwa o ustalenie nieważności czterech uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki — a także ustalenie istnienia czterech kolejnych (acz niepodjętych) uchwał (mniejsza z meritum, bo i nie o nie tu chodzi — dość rzec, że poszło o wykonywanie prawa głosu wbrew zakazowi z art. 89 ust. 3 ustawy o ofercie publicznej).
Sąd I instancji uwzględnił oba żądania, jednak sąd odwoławczy zauważył, że prawo wyklucza możliwość zastosowania powództwa o ustalenie w celu ustalenia ważności uchwał podjętych, natomiast nie wiadomo czy przepis ten oznacza także zakaz posłużenia się art. 189 kpc w celu przeciwdziałaniu uniemożliwienia podjęcia uchwał przez walne zgromadzenie, zatem postanowił wystąpić do SN o dokonanie wykładni.
art. 425 par. 1 kodeksu spółek handlowych
Osobom lub organom spółki wymienionym w art. 422 § 2 przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia sprzecznej z ustawą. Przepisu art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego nie stosuje się.
Czy dopuszczalne jest ustalenie na podstawie art. 189 kpc wyrokiem sądowym, że na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki akcyjnej została podjęta określona uchwała, w sytuacji, gdy w protokole walnego zgromadzenia stwierdzono, że uchwała nie została podjęta?
Sąd Najwyższy przypomniał, że akcjonariusz spółki publicznej jest zobowiązany do poinformowania o nabyciu znacznych pakietów akcji. Przekroczenie określonych progów powinno być notyfikowane w KNF, pod rygorem zakazu wykonywania prawa głosu z akcji i nałożenia kary pieniężnej. Obowiązek notyfikacji ma na celu nie tylko ochronę akcjonariuszy mniejszościowych, ale także zabezpieczenie interesu osób potencjalnie zainteresowanych kupnem walorów — natomiast żaden przepis nie precyzuje co akcjonariusz mniejszościowy lub spółka może uczynić w przypadku przeforsowania określonego stanowiska wskutek naruszenia zakazu wykonywania prawa głosu.
W dotychczasowym orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, iż w przypadku wykonywania prawa głosu wbrew zakazowi dopuszczalne jest wytoczenie powództwa o ustalenie wyłączenia prawa głosu (wyrok SN z 5 września 2012 r., IV CSK 589/11), możliwe jest także powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały (wyrok SN z 17 października 2007 r., II CSK 248/07). Jednakże biorąc pod uwagę, iż przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują odrębny, autonomiczny i wyczerpujący system podważania uchwał (odmienny od kwestionowania czynności prawnych) — tj. powództwo o uchylenie uchwały (art. 422 ksh) i powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały (art. 425 par. 1 ksh, który wprost wyklucza stosowanie trybu powództwa o ustalenie) — to sądowe ustalenie podjęcia uchwały, która podjęta nie została, jest wykluczone (wyrok SN z 28 maja 2013 r., V CSK 311/12). Natomiast część orzecznictwa dopuszcza zarówno podjęcie tzw. „uchwały negatywnej”, jednak rozumianej jako przewaga głosów „przeciwko” niż głosów „za”, która prowadzi do podjęcia uchwały o przeciwnej treści, niż głosowanego wniosku, jak i jej zaskarżenie (czyli zaskarżenie większości głosów „przeciw”, wyrok SN z 3 czerwca 2015 r, V CSK 592/14).
W ocenie Sądu Najwyższego koncepcja uchwały negatywnej rozumianej jako uchwała, przeciwko której oddano więcej głosów, niż głosów popierających, jest wadliwa, ponieważ skoro taka uchwała nie została podjęta, to po prostu nie istnieje (zaskarżyć można tylko uchwały podjęte większością głosów „za” — nawet jeśli głosowanie będzie „na nie”, np. „odmawia udzielenia absolutorium”). Natomiast uchwały niepodjętej nie można zaskarżyć, ani w trybie art. 422 ksh, ani na podstawie art. 425 ksh — nie jest także dopuszczalne ustalenie podjęcia uchwały na podstawie art. 189 kpc.
Zamiast tego akcjonariusze mniejszościowi powinni wystąpić do sądu o ustalenie, iż akcjonariusze większościowi nie są uprawnieni do wykonywania głosów z akcji, lub też wystąpić z powództwem odszkodowawczym — natomiast powództwo o ustalenie podjęcia uchwały, która nie została podjęta jest niedopuszczalne.