Jaka jest właściwość sądu w sprawach o naruszenie danych osobowych? Czy sprawa o kradzież tożsamości / podszywanie się / naruszenie prywatności — jest sprawą o ochronę dóbr osobistych, czy o naruszenie danych osobowych? Czy znaczenie ma kwota dochodzonych roszczeń odszkodowawczych? Jakie są skutki rozpoznania sprawy przez sąd niewłaściwy? (wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z 1 marca 2022 r., II Ca 259/21).
Sprawa dotyczyła odpowiedzialności cywilnej za kradzież tożsamości — podszywanie się pod inną osobę. Zaczęło się od tego, że w punkcie sprzedaży telefonów sporządzono trzy umowy na dane osobowe rzekomego kupującego, podając jego imię i nazwisko, a także podrabiając jego podpis. W ocenie „kupującego” (który o aferze dowiedział się od urzędu skarbowego) doszło w ten sposób do przestępstwa kradzieży tożsamości (art. 190a par. 2 kk) i fałszerstwa (art. 270 par. 1 kk), a także przetwarzania danych osobowych bez podstawy prawnej (tj. z naruszeniem art. 6 ust. 1 lit. a) RODO), co stanowi także naruszenie dóbr osobistych, zatem we wniesionym do Sądu Okręgowego w Lublinie pozwie zażądał od właściciela punktu 12 tys. złotych zadośćuczynienia.
Po wpłynięciu pozwu Sąd Okręgowy wydał postanowienie, w którym przekazał sprawę do Sądu Rejonowego jako właściwego do jej rozpoznania. Żadna ze stron nie zaskarżyła tego rozstrzygnięcia.
art. 82 ust. 1 rozporządzenia o ochronie danych osobowych
Każda osoba, która poniosła szkodę majątkową lub niemajątkową w wyniku naruszenia niniejszego rozporządzenia, ma prawo uzyskać od administratora lub podmiotu przetwarzającego odszkodowanie za poniesioną szkodę.
SR przyjął, że pozwany dopuścił się naruszenia prywatności powoda, która stanowi jedno z dóbr osobistych. Nie ma przy tym znaczenia czy właściciel sklepu sam sfałszował umowy, czy zrobił to jego pracownik, ponieważ ponosi on odpowiedzialność za działania osób, za pomocą których wykonuje swe zobowiązania (art. 474 kc; nb. uwaga trafna, acz podstawa błędna — sprawa była ex delicto, więc zdecydowanie art. 430 kc). Z tego względu zasądził od pozwanego na rzecz powoda zadośćuczynienie w kwocie 3 tys. złotych (co by oznaczało, że „sprawę wygrał, ale przegrał”).
Od tego wyroku wpłynęły dwie apelacje: powód domagał się podwyższenia zadośćuczynienia o 7 tys. złotych. Pozwany natomiast polemizował z oceną materiału dowodowego.
art. 93 ustawy o ochronie danych osobowych
W sprawach o roszczenia z tytułu naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych, o których mowa w art. 79 i art. 82 rozporządzenia 2016/679, właściwy jest sąd okręgowy.
art. 17 pkt 45 kodeksu postępowania cywilnego
Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:
45) o roszczenia wynikające z naruszenia praw przysługujących na mocy przepisów o ochronie danych osobowych.
Rozpatrując te odwołania Sąd Okręgowy zauważył, że treść pozwu odnosiła się do roszczeń związanych z naruszeniem dóbr osobistych, jednak bez sprecyzowania o jakie naruszenie chodzi. W treści pozwu powód jako podstawę faktyczną swych żądań wskazał wykorzystanie jego danych osobowych i podrobienie podpisu.
Oznacza to, że proces dotyczył roszczeń związanych z nieprawidłowościami w przetwarzaniu danych osobowych. Owszem, prawo do prywatności jest jednym z dóbr osobistych podlegających ochronie, przyjmuje się też, że obejmuje ono dysponowanie swymi danymi osobowymi — aczkolwiek
reżim ochrony danych osobowych jest niezależny od ochrony dóbr osobistych. Dane osobowe nie są tożsame z dobrami osobistymi. Naruszenie przepisów dotyczących ochrony danych osobowych może uzasadniać również ochronę przewidzianą w art. 23 kc i art. 24 kc, o ile doprowadziło do naruszenia dóbr osobistych.
Należy tedy przyjąć, iż odnoszące się do podszywania się roszczenie oparte zostało na prawie do żądania odszkodowania za uszczerbek wywołany naruszeniem RODO (art. 82 RODO). Sprawa dotyczyła zatem naruszenia danych osobowych — a więc więc proces powinien toczyć się przed sądem powołanym do rozpoznawania takich sporów — którym jest sąd okręgowy. Właściwość sądu okręgowego w sprawach o naruszenie danych osobowych niezależna jest od wartości sporu, czyli nie ma znaczenia, że żądana przez powoda kwota zadośćuczynienia za naruszenie prywatności była niższa niż 75 tys. złotych.
Orzekanie przez sąd niewłaściwy skutkuje nieważnością postępowania, którą to okoliczność sąd bierze pod uwagę z urzędu — zaś skutkiem błędu sądu jest uchylenie wyroku i zniesienie postępowania oraz… przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy (tym razem jednak już jako sądowi I instancji).