A teraz coś z nieco innej beczki czyli kilka zdań o tym, że zaciągnięty przez sędziego SN kredyt walutowy w banku będącym stroną prowadzonego postępowania uzasadnia wyłączenie go od rozpoznania tej sprawy — ponieważ zawsze istnieje ryzyko, że kształtując linię orzeczniczą będzie pamiętał o swoich własnych interesach (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r., II CSKP 288/22).
Orzeczenie dotyczyło wniesionej przez bank skargi kasacyjnej od wyroku odnoszącego się do sporu o kredyt denominowany we frankach szwajcarskich.
Sprawa została przydzielona jednemu z sędziów SN, który poinformował SN, że sam wziął w tym banku dwa kredyty (w tym jeden walutowy) i rozważa możliwość skierowania sprawy do sądu, co oznacza konieczność wyłączenia go od rozpoznania skargi kasacyjnej (por. „Czy sędzia, który ma kredyt w CHF, powinien orzekać w sprawie o nieważność kredytu walutowego „swojego” banku?”).
art. 48 § 1 kodeksu postępowania cywilnego
Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy:
1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
art. 49 § 1 kodeksu postępowania cywilnego
Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.
Sąd Najwyższy przychylił się do tego poglądu: instytucja wyłączenia sędziego stoi na straży bezstronności i obiektywizmu sędziego, a przez to niezawisłości sądownictwa. Przyjmuje się, że sama okoliczność, iż sytuacja prawna sędziego jest podobna do strony postępowania (np. jako konsument nabywający określony towar lub usługę, kredytobiorca, małżonek, ale też członek grupy społecznej, np. wyznawca określonej religii, etc.), nie uzasadnia wątpliwości co do jego bezstronności. Stąd też sam fakt, że sędzia sądu powszechnego ma kredyt walutowy nie stwarza zagrożenia dla jego bezstronności — dopóty, dopóki wyrażony w toku orzekania pogląd prawny nie może przełożyć się na jego własną sytuację (por. podjęta tego samego dnia uchwała SN z 13 maja 2022 r., III CZP 83/22).
art. 1 pkt 1 ustawy o Sądzie Najwyższym
Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:
1) sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:
a) zapewnienie zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i sądów wojskowych przez rozpoznawanie środków odwoławczych oraz podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne,
Odmiennie rzecz wygląda w przypadku sędziów Sądu Najwyższego, którego rolą jest wszakże ujednolicanie i „wytyczanie” kierunków orzecznictwa. Formułując ocenę prawną (orzekając co do skargi kasacyjnej, czy też wydając uchwały) sędzia SN kształtuje linię orzeczniczą, co przekłada się na sposób rozstrzygania sporów przez sądy powszechne.
Okoliczność taka może budzić wątpliwości co do jego bezstronności — przy czym istotne nie jest to, czy obawy te są rzeczywiste i uzasadnione, kluczowa jest ocena, że osobisty interes sędziego może przekładać się na możność ich powstania.
Stwierdzając, że fakt, iż sędzia SN ma kredyt walutowy w banku, którego sprawą się zajmuje, uzasadnia wyłączenie tego sędziego, zwłaszcza jeśli sam przyznaje, że rozważa możliwość pozwania banku — bo z punktu widzenia strony argument, że może chcieć wkuwać korzystne dla siebie orzecznictwo nie jest nieuzasadniony — SN wyłączył go od rozpoznania sprawy.