Czy przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne może dotyczyć interpretacji przepisów przejściowych i czasowych? Czy w takim przypadku przydać może się wykładnia celowościowa? Czy jednak nawet przy konstatacji, że uregulowanie jest niejasne, trzeba trzymać się wykładni językowej?
postanowienie Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2022 r. (III CZP 31/22)
Roszczenie przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zapłatę, którego termin przedawnienia nie krótszy niż dwa lata rozpoczął bieg i nie upłynął przed dniem 9 lipca 2018 r., ulega przedawnieniu na podstawie art 118 kc w brzmieniu obowiązującym do dnia 9 lipca 2018 r., o ile obliczany w ten sposób termin przedawnienia upłynie wcześniej, niż nastąpiłoby to na podstawie art. 118 zdanie 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 lipca 2018 r.
Sprawa zaczęła się od wniesienia przez jakiś niestandaryzowanego sekurytyzacyjnego funduszu inwestycyjnego powództwa o zapłatę należności za usługi telefoniczne i kupiony na raty sprzęt.
Sąd I instancji zwrócił uwagę, że roszczenia wynikające z prowadzenia działalności gospodarczej ulegają przedawnieniu po upływie trzech lat, aczkolwiek okres przedawnienia należności z umowy sprzedaży wynosi 2 lata (art. 544 kc) — co przesądziło o (częściowym?) oddaleniu powództwa.
Zdaniem sądu odwoławczego niejasności w wykładni przepisów intertemporalnych dotyczących niegdysiejszego skrócenia terminów przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom wymagały podjęcia przez SN wykładni (na piętrową logikę zwracałem uwagę 4 lata temu), zatem zwrócił się z następującym zagadnieniem prawnym:
art. 5 ust. 1-2 ustawy z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy — Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw
1. Do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym
niniejszą ustawą.
2. Jeżeli zgodnie z ustawą zmienianą w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
Czy roszczenie przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zapłatę, którego termin przedawnienia nie krótszy niż dwa lata
rozpoczął bieg i nie upłynął przed dniem 9 lipca 2018 r. — ulega przedawnieniu ostatniego dnia roku kalendarzowego zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 118 kodeksu cywilnego?
Sąd Najwyższy stwierdził, że nie jest biurem porad prawnych i odmówił podjęcia uchwały — zaś w uzasadnieniu postanowienia wyraził pogląd, że przepisy są jasne i klarowne, z wyjątkiem spójnika „jednak” (który „nie stanowi łącznika między zakresem hipotezy zdania pierwszego i drugiego, zaś jego użycie w powołanym przepisie nawiązuje do ogólnej formuły zasad intertemporalnych wyrażonej w art. XXXV pkt 2 pwkc”). A jeśli komuś wychodzi coś innego, to górę powinna brać wykładnia celowościowa — bo trzeba pamiętać, że zmiana miała na celu skrócenie terminów przedawnienia roszczeń, zatem interpretacja przepisów powinna przebiegać w tonie in favorem consumenti.
W konsekwencji SN potwierdził, że roszczenia istniejące i nieprzedawnione w momencie wejścia w życie nowelizacji przedawniają się według nowych reguł (tj. w terminach wynikających z aktualnego brzmienia art. 118 kc), chyba że termin obliczony „po staremu” upłynąłby wcześniej (ponieważ wówczas bierze się pod uwagę dotychczasową treść przepisów).
(I to by było na tyle, na razie, bo nie zapominajmy, że miesiąc później była jednak uchwała, a jej teza wydaje się jeszcze bardziej banalna — III CZP 46/22.)