Czy strona wygrywająca proces może zaskarżyć korzystny wyrok? Czy dopuszczalna jest skarga kasacyjna od uzasadnienia wyroku — nie od jego sentencji (korzystnej dla strony), lecz od wyrażonego przez sąd poglądu, który wygrywający uważa za na dłuższą metę niekorzystny dla siebie?
postanowienie Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r. (II CSKP 413/22)
1) Pokrzywdzenie orzeczeniem, które jest warunkiem istnienia interesu prawnego w zaskarżeniu, oznacza pokrzywdzenie sentencją orzeczenia, a nie jego motywami.
2) Skarga kasacyjna od uzasadnienia wyroku jest niedopuszczalna.
Sprawa zaczęła się od pozwu, w którym kredytobiorca próbował podważyć klauzulę walutową. Sąd I instancji stwierdził, że sposób ustalania kursu franka szwajcarskiego nie miał charakteru abuzywnego i oddalił roszczenia odnoszące się do nadpłaconych rat. Bezskuteczna była także apelacja powoda: wprawdzie sąd odwoławczy uznał (w uzasadnieniu), że umowa jest nieważna ze względu na abuzywność przelicznika walutowego, czego skutkiem jest powstanie roszczenia o zwrot świadczenia nienależnego, ale równocześnie przyjął, że — zgodnie z teorią salda — kredytobiorca powinien był wykazać, iż jego świadczenie (spłacone raty) przewyższają świadczenie banku (otrzymany kapitał). Takiego dowodu zabrakło, zatem powództwo o zapłatę uwzględnione być nie może (wyrok SA w Warszawie z 22 stycznia 2020 r., I ACa 473/18, jego treść jest w Leksie).
Skargę kasacyjną od wyroku oddalającego roszczenia złożył… pozwany bank, który — nie próbując podważyć sentencji i nie domagając się zmiany korzystnego orzeczenia — podjął polemikę z poglądami wyrażonymi w uzasadnieniu.
Badając sprawę w ramach tzw. przedsądu Sąd Najwyższy przypomniał, iż jedną z przesłanek wniesienia skargi kasacyjnej jest wykazanie przez skarżącego interesu prawnego wynikającego z pokrzywdzenia zaskarżonym orzeczeniem (gravamen). Wyrok korzystny dla strony nie może prowadzić do jego pokrzywdzenia, zatem nie jest dopuszczalna skarga kasacyjna od orzeczenia korzystnego — zgodnego ze stanowiskiem skarżącego (por. postanowienie SN z 23 kwietnia 2021 r., II CSK 9/21).
Istnienia gravamen nie sposób wywodzić od wyrażonej w uzasadnieniu wyroku opinii, że umowa kredytowa jest nieważna. Skutki wynikające z prawomocności orzeczenia dotyczą jego sentencji, ale nie rozciągają się na kwestie, które były badane i co do których sąd się wypowiedział, ale poza sentencją (por. „Sąd jest związany sentencją wyroku, ale nie jego uzasadnieniem” oraz uchwała SN z 29 kwietnia 2022 r., III CZP 79/22). Stąd też nie jest dopuszczalna skarga kasacyjna od uzasadnienia wyroku i pojawiających się tam sformułowań, które nie miały przełożenia na zawarte w sentencji rozstrzygnięcie.
Z tego względu wniesiona przez bank skarga kasacyjna została odrzucona jako niedopuszczalna (przy czym SN nie przyznał przeciwnikowi kosztów — wychodząc z założenia, że odnosił się merytorycznie i nie wniósł o odrzucenie skargi kasacyjnej, zatem nie sposób mu przypisać „wygranej”).