Procedura sądowa, jak sama nazwa wskazuje, polega na przestrzeganiu formalizmów i unikaniu kruczków. Dziś zatem czas na kilka zdań o tym, że brak określenia zakresu żądania skargi kasacyjnej jest nieusuwalnym błędem formalnym, zatem skarga dotknięta taką wadą podlega bezwarunkowemu odrzuceniu.
postanowienie Sądu Najwyższego z 26 września 2022 r. (I CSK 1563/22)
1) Prawidłowo skonstruowana skarga kasacyjna powinna obejmować całkowicie jasne, jednoznaczne i zrozumiałe określenie elementów wskazanych w art. 398(4) § 1 kpc; skarga kasacyjna powinna być sporządzona tak, by nie stwarzała żadnych wątpliwości interpretacyjnych.
2) Braki w zakresie wymagań opisanych w art. 398(4) § 1 kpc nie podlegają usunięciu, lecz uzasadniają odrzucenie skargi kasacyjnej, bez względu na merytoryczne walory zawartych w skardze rozważań jurydycznych.
Orzeczenie dotyczyło skargi kasacyjnej od prawomocnego wyroku. Strona zaznaczyła, że skarży wyrok w części, natomiast żądanie zostało określono następująco: wnoszę o „zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa”, ewentualnie o „uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania”.
Przeciwnik procesowy zwrócił uwagę, iż sformułowane w ten sposób żądanie jest zbyt lakoniczne i wniósł o jej odrzucenie.
Sąd Najwyższy przypomniał, że koniecznym elementem skargi kasacyjnej jest żądanie uchylenia lub uchylenia i zmiany orzeczenia — wraz z „oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany”. Nie wystarczy przy tym wskazanie, iż orzeczenie jest zaskarżone w całości lub w części, należy także opisać zakres żądania uchylenia lub zmiany orzeczenia. Wada tego rodzaju nie podlega usunięciu na wezwanie sądu — brak określenia zakresu żądania skargi kasacyjnej skutkuje jej odrzuceniem bez wezwania.
art. 398(4) § 1 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego
Skarga kasacyjna powinna zawierać:
1) oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości czy w części;
2) przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie;
3) wniosek o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.
art. 398(6) § 2 kodeksu postępowania cywilnego
Sąd drugiej instancji odrzuca skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 398(4) § 1, nieopłaconą oraz skargę, której braków nie usunięto w terminie lub z innych przyczyn niedopuszczalną.
Wcale nie na marginesie SN wyjaśnił, że nie jest uprawniony do „dopowiadania” za stronę elementów skargi kasacyjnej: raz, że jako nadzwyczajny środek zaskarżenia może być sporządzana tylko przez profesjonalnych pełnomocników, którzy powinni umieć sprostać „nieskomplikowanym wszak w sposób nadmierny” — bo wyraźnie i jednoznacznie opisanym w kodeksie postępowania cywilnego — regułom procesowym. Dwa, że określenie przez SN zakresu żądania prowadziłoby do sytuacji, iż to SN decydowałby o granicach zaskarżenia prawomocnych wyroków; trzy, że skarga dotyczy sporu, zatem aktywne zajęcie przez SN stanowiska mogłoby być rozumiane jako faworyzowanie jednej ze stron.
Przyjazna interpretacja oświadczeń stron nie może prowadzić do zastępowania tych oświadczeń domysłami organu (sądu) — zwłaszcza w sytuacji, w której de facto prowadziłoby to do autonomicznego ustalania zakresu kognicji danego organu.
Trudno wszakże traktować takie uchybienie jako oczywistą omyłkę pisarską lub drobną niedokładność — przeto Sąd Najwyższy nie może sam określać granic rozpoznania skargi kasacyjnej, co do której sam będzie orzekał, zwłaszcza, że jest związany granicami owej skargi.
Wcale nie na marginesie SN zauważył, że tak czy inaczej nieprawidłowo zostało sformułowane samo żądanie: skarga kasacyjna powinna zmierzać do uchylenia lub uchylenia i zmiany zaskarżonego orzeczenia, bo co do zasady prawomocny można zmienić dopiero po jego (częściowym) uchyleniu. Tymczasem jeden z wniosków strony dotyczył tylko zmiany zaskarżonego wyroku — co także oznacza nieprawidłowość prowadzącą do odrzucenia skargi kasacyjnej (por. „Nieprawidłowe żądanie skargi kasacyjnej — „o zmianę”, zamiast „o uchylenie i zmianę” — oznacza jej odrzucenie”).