Brak zgodności towaru z umową (zamiast rękojmi za wady rzeczy)

A skoro prawodawca znów mota, zatem po wdrożeniu dyrektywy cyfrowej konsumentów i „skonsumeryzowanych” przedsiębiorców nie będą już dotyczyły przepisy o rękojmi za wady rzeczy — zamiast tego przedsiębiorca będzie odpowiadał za brak zgodności towaru z umową — dziś czas na krótką omówkę nowych rozwiązań prawnych (ustawa z 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy — Kodeks cywilny oraz ustawy — Prawo prywatne międzynarodowe, Dz.U. z 2022 r. poz. 2337).

Dalej będzie w punktach, bo tak mi zawsze prościej:

• tytułem wstępu: z ustawy o prawach konsumenta znika „rzecz”, a zamiast niej pojawia się „towar”, rozumiany zarówno jako rzecz ruchoma, a także woda, gaz i energia elektryczna, nieco odrębną kategorią jest „towar z elementami cyfrowymi” (jest to „towar zawierający treść cyfrową lub usługę cyfrową lub z nimi połączony w taki sposób, że brak treści cyfrowej lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie”);
• jest to o tyle istotne, że nowe regulacje mają zastosowanie także w odniesieniu do umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru z elementami cyfrowymi — a wówczas obejmują także treści cyfrowe lub usługę cyfrową, choćby były one dostarczane przez osobę trzecią; implikuje to proste założenie: przedsiębiorca będzie ponosił odpowiedzialność za niezgodność takiego towaru z umową nawet w odniesieniu do elementów, których nie jest wytwórcą (acz zdecydował się na ich włączenie do swego towaru);
• ważne: ustawa o prawach konsumenta w jeszcze szerszym niż dotąd stopniu będzie obejmować jednoosobowych przedsiębiorców, którzy zawarli umowę „na firmę”, acz pod warunkiem, że zakres tej umowy nie ma związku z zakresem prowadzonej działalności gospodarczej (por. „Który „człowiek z firmą” — prawnik czy informatyk — może odstąpić od zawartej przez internet umowy zakupu oprogramowania prawniczego?”);

• nie zmienia się natomiast istota prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa: konsument (i „skonsumeryzowany” przedsiębiorca) ma prawo odstąpić od zawartej umowy w terminie 14 dni od otrzymania przesyłki, nadal wskutek odstąpienia umowę uważa się za niezawartą, nadal są pewne kategorie towarów, których zwrócić nie można;
• poważniejsze zmiany dotyczą odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową: w odniesieniu do umów, wskutek których dochodzi do przeniesienia własności towaru (sprzedaży, o dzieło, etc.), nie stosuje się przepisów kodeksu cywilnego o rękojmi za wady rzeczy, lecz ustawę o prawach konsumenta (art. 43a ust. 1 upk);
• ustawa zakłada, że towar jest zgodny z umową, jeśli treści umowy odpowiadają jego „opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi — również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji”, a także przydatność do szczególnego celu, o którym kupujący powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy — i który przedsiębiorca „zaakceptował”;

art. 43b ust. 1-2 ustawy o prawach konsumenta
1. Towar jest zgodny z umową, jeżeli zgodne z umową pozostają w szczególności jego:
1) opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji;
2) przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy i który przedsiębiorca zaakceptował.
2. Ponadto towar, aby został uznany za zgodny z umową, musi:
1) nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk;
2) występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi — również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie złożone przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności w reklamie lub na etykiecie, chyba że przedsiębiorca wykaże, że:
a) nie wiedział o danym publicznym zapewnieniu i oceniając rozsądnie, nie mógł o nim wiedzieć,
b) przed zawarciem umowy publiczne zapewnienie zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy, w jakich publiczne zapewnienie zostało złożone, lub w porównywalny sposób
c) publiczne zapewnienie nie miało wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy;
3) być dostarczany z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;
4) być takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, i odpowiadać opisowi takiej próbki lub takiego wzoru.

• na tle tych norm spodziewam się gorących sporów: czy aprobata ze strony sprzedającego może nastąpić poprzez czynność per facta concludenta? a więc jeśli kupując rower w polu „uwagi” wpiszę „potrzebuję, bo zamierzam dojechać nim na Księżyc”, sklep ma obowiązek wdać się w twórczą polemikę, bo brak takowej będzie uważany za milczącą akceptację szczególnego celu — zatem rower nienadający się do międzyplanetarnych podróży będzie towarem niezgodnym z umową?
• sytuacji chyba nie ratuje przepis, w myśl którego towar będzie uznany za zgodny z umową musi — „ponadto” — „nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju” — sformułowanie „ponadto” sugeruje, że jest to warunek łączny, co jednak w świetle do pewnego stopnia negocjacyjnego charakteru ustalania parametrów towaru wydaje się dość niewdzięczne;
• zwolnienie z odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową wymagać będzie od przedsiębiorcy wyraźnej informacji, iż towar odbiega od wymogów zgodności z umową — oraz dowodu, że konsument „wyraźnie i odrębnie” zaakceptował brak konkretnej cechy towaru (art. 43b ust. 4 upk);
• to się właściwie nie zmienia: przedsiębiorca odpowiada wyłącznie za brak zgodności towaru z umową, który istniał w momencie jego dostarczenia kupującemu, a ujawnił się w ciągu 2 lat od dostarczenia towaru, chyba że przewidziany jest dłuższy termin przydatności towaru do użycia; nadal obowiązuje domniemanie istnienia braku zgodności, który ujawnił się przed upływem tego terminu; nie ma wydłużenia rękojmi do 6 lat, natomiast w ustawie brak także przepisów czasowo ograniczających uprawnienie do dochodzenia tych roszczeń, toteż roszczenia wynikające z braku zgodności towaru z umową przedawniają się w zwykłych terminach przedawnienia roszczeń majątkowych;
• w przypadku niezgodności towaru z umową konsument może żądać jego naprawy lub wymiany; przedsiębiorca może spełnić to roszczenie naprzemiennie jeśli zadośćuczynienie żądaniu jest niemożliwe lub wymagałoby nadmiernych kosztów; naprawa lub wymiana powinna nastąpić „w rozsądnym czasie” i bez nadmiernych niedogodności dla konsument, przy czym obowiązek odebrania towaru na swój koszt obciąża przedsiębiorcę, na którym spoczywają także wydatki związane z jego przesłaniem po reperacji;
• konsument może także złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy, jednak uprawnienie to ograniczone jest do ściśle określonych przypadków: odmowy lub braku doprowadzenia towaru do zgodności z umową, a także w sytuacji, gdy wadliwość jest na tyle istotna, że uzasadnia żądanie obniżenia ceny lub odstąpienie bez uprzedniego żądania naprawy towaru lub wymiany — przy czym „domniemywa się, że brak zgodności towaru z umową jest istotny” (art. 43e ust. 4 upk).

Jakby ktoś pytał: znowelizowane przepisy ustawy o prawach konsumenta wchodzą w życie już 1 stycznia 2023 r. i ma zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do umów zawartych od tej daty (zatem wszystkie starsze umowy będą podlegały wcześniejszym regulacjom).