Czy można sprowadzić do Polski i ponownie zarejestrować pojazd, który po solidnym wypadku trafił do kasacji? Czy jednak taki uszkodzony i wyrejestrowany samochód należy traktować jako odpad, który co najwyżej nadaje się do recyklingu?
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 listopada 2022 r. (III OSK 6051/21)
1) Naprawa pojazdu wycofanego z eksploatacji w warsztacie samochodowym narusza art. 29 ust. 1 ustawy o odpadach. Zgodnie z treścią tego przepisu, odpady muszą być przetwarzane w instalacjach lub urządzeniach. Oznacza to, że odpad może być pozbawiony statusu odpadu (utrata statusu odpadu) jedynie przez poddanie go procesom odzysku, w szczególności recyklingu.
2) Czynność materialno-techniczna zarejestrowania pojazdu wycofanego z eksploatacji, który został naprawiony poza stacją demontażu, nie wywołuje skutku prawnego w postaci utraty statusu odpadu przez pojazd.
Sprawa dotyczyła przedsiębiorcy, który sprowadzał do Polski odkupione od zagranicznych stacji demontażu pojazdów powypadkowe samochody, aby następnie wystawiać je w portalu Otomoto.pl. Ta działalność została zakwestionowana przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, którego zdaniem ich stan techniczny i brak niezbędnych dokumentów uniemożliwiał ewentualną rejestrację pojazdów, których właściciele się pozbyli zatem wraki należało traktować jako odpady niebezpieczne (w katalogu odpadów kod 16 01 04* — zużyte lub nie nadające się do użytkowania pojazdy, etc.), których wwóz wymaga pozytywnej zgody GIOŚ.
W wydanej decyzji pokontrolnej nakazano m.in. zaprzestanie nielegalnego przemieszczania odpadów, które tak czy inaczej powinny trafiać nie do sprzedaży, lecz do wyspecjalizowanych podmiotów zajmujących się ich przetwarzaniem.
art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o odpadach
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
6) odpadach — rozumie się przez to każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany;
Zdaniem przedsiębiorcy fakt, że pojazdy zostały odkupione od innego przedsiębiorcy wyklucza przyjęcie, iżby ich posiadacz się ich „pozbył” — zaś wszystkie uszkodzenia można usunąć, a ponieważ każdy uszkodzony pojazd można naprawić, wykluczone jest traktowanie go jako odpadu, zwłaszcza, że zawsze można wykorzystać jakieś części.
Spór trafił do sądu administracyjnego, który przyznał przedsiębiorcy rację: w orzecznictwie przyjmuje się, że zakwalifikowanie rzeczy jako odpad opiera się na ocenie czy doszło do zmiany sposobu użytkowania, tj. pozbycia się przedmiotu przez poprzedniego posiadacza. Jednakże ocena taka nie może opierać się na apriorycznych założeniach — zamiast tego organ powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe i ustalić jaki był zamiar posiadacza (wyrok WSA w Poznaniu z 20 maja 2021 r., II SA/Po 493/20).
W skardze kasacyjnej WIOŚ podkreślił, że obowiązek przedstawienia dokumentów, z których wynika, że sprowadzane pojazdy nie są odpadami, spoczywa na przemieszczającym, a nie na urzędnikach (art. 50 ust. 4a rozporządzenia nr 1013/2006 w/s przemieszczania odpadów).
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że uszkodzony pojazd należy traktować jako odpad, zaś prawidłowa interpretacja pozbycia się zależy od tego czy właściciel uznał przedmiot za zbyteczny, przeznaczając go do recyklingu lub unieszkodliwienia (wyrok TSUE z 4 lipca 2019 r. w/s Tronex, C-624/17, wyrok TSUE z 15 października 2019 r., C-629/19). W przypadku rozbitych pojazdów miarodajna jest oznaczenie wraka jako „Certificate of Destruction”, „Damage Equal to the Value”, „For Parts Only”, „Non Rebuildable”, „Non Repairable”, etc. i przeznaczenie go do kasacji.
Przemieszczanie odpadów niebezpiecznych nie jest niedopuszczalne, jednak wyłącznie po spełnieniu ściśle określonych warunków — odpady podlegają przetwarzaniu w instalacjach lub urządzeniach, zatem naprawa pojazdu wycofanego z eksploatacji jest sprzeczna z prawem — zaś zarejestrowanie naprawionego pojazdu, który wcześniej został wycofany z eksploatacji, nie pozbawia go cech odpadu (wyrok NSA z 5 marca 2019 r., I OSK 961/17).
Sumarycznie oznacza to, że firma sprowadzająca zza granicy rozbite auta nie wykazała, iż w rzeczywistości nie przemieszcza odpadów niebezpiecznych, zaś WSA nieprawidłowo ocenił sposób przeprowadzenia postępowania dowodowego, zaskarżony wyrok został uchylony.
(uszkodzony wyrejestrowany po wypadku samochód to odpad, który należy przetworzyć — nawet udana naprawa nie pozwala na ponowną rejestrację odpadu jako pojazdu; fot. Olgierd Rudak, CC-BY 2.0)