Nie każdy się dowie, ale wielu się przyda: niedawno opublikowana nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego dodała nowy rodzaj postępowania odrębnego — postępowanie z udziałem konsumentów (ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2023 r. poz. 614).
A mianowicie, w pewnym skrócie:
- postępowanie z udziałem konsumentów będzie miało zastosowanie we wszystkich sprawach dotyczących roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom, a także firm przeciwko konsumentowi, o ile jest on stroną w sporze;
art. 458(14) par. 1 kodeksu postępowania cywilnego
Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania.
- kiedy konsument nie jest stroną postępowania? ano wówczas, kiedy powództwo wytoczył uprawniony organ, np. rzecznik praw konsumentów, prokurator, etc.;
- istotne: powód-konsument będzie zawsze mógł wnieść sprawę do sądu właściwego ze względu na miejsce swego zamieszkania (z wyłączeniem spraw, w których właściwość sądu została zakreślona jako wyłączna; dla przypomnienia: zgodnie z tą samą nowelizacją kpc przez kolejnych 5 lat konsumenci będą zobligowani do wytaczania powództw związanych z kredytem walutowym wyłącznie przed sądem swego miejsca zamieszkania);
- natomiast zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę nie powoduje wyłączenia stosowania nowych przepisów — czyli sprawa zaistniała jako związana z firmą jest taka po wsze czasy;
- nowy tryb oznacza dla przedsiębiorców zwiększone wymogi w zakresie prekluzji dowodowej: pozywając będzie trzeba przedstawić wszystkie materiały w pozwie, broniąc się przed roszczeniami — już w odpowiedzi na pozew (art. 458(15) par. 1 kpc);
- w sumie zabawne: wprawdzie przedsiębiorca będzie miał obowiązek powołać wszystkie dowody w pozwie, ale pouczenie o tym obowiązku i jego konsekwencjach udzielane będzie „niezwłocznie po wniesieniu pozwu” (art. 458(15) par. 2 kpc) — i tu wróżę troszkę pierepałków, bo przecież trudno teraz powiedzieć, czy to pouczenie to będzie informacja, że „pobite gary”, czy jednak powód będzie mógł szybko coś donieść?
- konsekwencje zaniedbań mogą być bardzo dotkliwe: dowody spóźnione będą przez sąd pominięte, chyba że strona uprawdopodobni, że ich wcześniejsze przedstawienie było niemożliwe lub potrzeba powołania się na nie powstała w toku procesu;
- niezwykle istotną zmianą jest nałożenie na przedsiębiorców obowiązku podjęcia próby dobrowolnego rozwiązania sporu;
art. 458(16) kpc
Jeżeli strona będąca przedsiębiorcą przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy, niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć tę stronę kosztami procesu w całości lub części, a w uzasadnionych przypadkach nawet podwyższyć je, jednak nie więcej niż dwukrotnie.
- w przypadku reklamacji konsumenta oznacza to np. konieczność realnego rozpatrzenia roszczeń — sankcją za brak podjęcia próby polubownego załatwienia sprawy będzie obciążenie przedsiębiorcy (nawet podwyższonymi!) kosztami procesu (ten przepis jest pewnego rodzaju hybrydą dwóch znanych już rozwiązań, tj. przyznaniu kosztów pozwanemu, który nie dostał wezwania do dobrowolnego spełnienia świadczenia i od razu uznał powództwo oraz obciążenia kosztami strony, która wywołała je niesumiennym lub niewłaściwym postępowaniem, art. 101 kpc i art. 103 kpc).
Dla jasności: przepisy o postępowaniu z udziałem konsumentów wchodzą w życie 1 lipca 2023 r. — i mają zastosowanie także w sprawach już zawisłych przed sądem (art. 19 ust. 1 ustawy)… co wydaje się dość słabe, zwłaszcza w kontekście możliwych do wyobrażenia perypetii w kontekście prekluzji dowodowej…