Czy komornik, który nieprawidłowo prowadzi postępowanie egzekucyjne, przez co nie udaje się odzyskać pieniędzy od dłużnika, dopuszcza się deliktu? Czy jednak wyrządzenie szkody wierzycielowi przez komornika nie może wiązać się z odpowiedzialnością cywilną?
wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16 stycznia 2023 r. (VI ACa 217/22)
Szkoda polegająca na utracie pieniędzy (możliwości zaspokojenia z majątku dłużnika), ma od początku charakter pieniężny, szkoda taka nie wymaga stosowania specyficznego mechanizmu waloryzacyjnego z art. 363 par. 2 kc.
Sprawa zaczęła się od złożenia wniosku o egzekucję komorniczą, w którym wierzyciel wskazał możliwość zaspokojenia się z rachunków spółki prowadzonych w dwóch wskazanych bankach (wierzyciel podał nawet dokładny numer jednego z tych kont). Komornik wysłał, poprzez system Ognivo, zawiadomienia o zajęciu rachunków; pierwszy z banków odpowiedział, że dłużnik nie prowadzi tam rachunków, natomiast pismo do drugiego banku w ogóle nie zostało doręczone — w systemie była adnotacja, iż „Wskazany Adresat Pisma nie jest zarejestrowany w systemie Ognivo” (rzecz miała miejsce na samiuśkim początku funkcjonowania tego systemu). Trzy tygodnie później komornik zajął należności przysługujące od urzędu skarbowego i wysłał do banku zapytanie, czy dłużnik posiada tam rachunek; półtora miesiąca później przyszła odpowiedź potwierdzająca…
…dość rzec, że postępowanie egzekucyjne zostało umorzone ze względu na jego bezskuteczność (brak majątku, brak środków na rachunkach). Dłużnik poszedł w upadłość, a w toku postępowania upadłościowego okazało się, że w tym czasie na rachunku były pieniądze i nawet przychodziły przelewy — ale jakichkolwiek zajęć komorniczych nie odnotowano — zatem wierzyciel pozwał komornika i Skarb Państwa o odszkodowanie za wadliwie prowadzone postępowanie egzekucyjne.
art. 23 ust. 1-2 ustawy o komornikach sądowych
1. Komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności.
2. Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem. (…)
Sąd I instancji uznał, że komornik nie odpowiada za to, czy doręczenie poprzez system Ognivo jest możliwe — ale odpowiada zarówno za to, że nie zareagował na komunikat, iż doręczenie nie jest potwierdzone, jak też za to, że po ustaleniu, że dłużnik ma konto w banku, nie wysłał kolejnego zajęcia. Biorąc zatem pod uwagę, że zajęcie rachunku byłoby skuteczne z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności (tj. bankowi), niewysłanie kolejnego zajęcia było zaniechaniem bezprawnym i zawinionym. Prawidłowe zajęcie rachunku pozwoliłoby odzyskać część egzekwowanej należności, zatem skutkiem zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej przez komornika było wyrządzenie szkody wierzycielowi, za którą pozwani ponoszą odpowiedzialność solidarną.
Na marginesie warto zwrócić uwagę, iż są odniósł się także do kwestii wymagalności roszczeń, a to dlatego, że strona pozwana podnosiła, iż takie odszkodowanie jest wymagalne dopiero w momencie wyrokowania, przez co i odsetki powinny być naliczane od tej daty.
art. 363 par. 2 kodeksu cywilnego
Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.
Tu jednak sąd stwierdził, iż wymagalność odszkodowania następuje w momencie wezwania do zapłaty (art. 455 kc), jego wysokość jest ustalana w kwocie nominalnej, przez co nie zachodzi potrzeba waloryzacji. (I tu w sumie ciekawostka, bo chociaż wyrok jest solidarny, to różne są terminy naliczenia odsetek — „od 3 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty — naliczonymi w stosunku do [komornika] i od 18 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty — naliczonymi w stosunku do Skarbu Państwa”).