Krótko i na temat, ale skoro podbijałem temat w tzw. międzyczasie, to nie mogę teraz nabrać wody w usta: w Dzienniku Ustaw ukazała się nowelizacja przepisów wprowadzających w Polsce system kaucyjny — obowiązek pobierania przez sprzedawców napojów zwrotnej kaucji za niektóre rodzaje butelek (ustawa z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2023 r. poz. 1852).
Dalej będzie w punktach, bo tak krócej, a mądrzyć się nie będę:
- założenie przyświecające przepisom o systemie kaucyjnym jest następujące: każdy podmiot wprowadzający do obrotu napitki w opakowaniach (zwrotnych, bezzwrotnych) powinien dążyć do osiągnięcia określonego poziomu recyklingu — bo butelki powinny lądować tam, gdzie ich miejsce, a nie w lesie czy na trawnikach (stąd „do osiągniętych poziomów selektywnego zbierania [opakowań i odpadów opakowaniowych] wlicza się jedynie opakowania i odpady opakowaniowe selektywnie zebrane w ramach systemu kaucyjnego”);
- podstawowym środkiem zagwarantowania prawidłowego recyklingu opakowań ma być pobieranie od konsumenta kaucji pieniężnej, która będzie mu — o ile odniesie butelkę do sklepu / punktu skupu — zwracana;
- zgodnie z ustawą nowy system kaucyjny ma być ogólnopolski, powszechny i równy, a także pozbawiony biurokratycznej uciążliwości okazywania paragonu: posiadacz butelki będzie mógł ją zwrócić i odzyskać kaucję w dowolnym punkcie;
art. 40g ust. 1 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi
System kaucyjny:
1) obejmuje terytorium kraju;
2) zapewnia powszechny i równy dostęp dla użytkowników końcowych, z uwzględnieniem przepisów dotyczących uczestniczenia jednostek handlu detalicznego i hurtowego w systemie kaucyjnym ze względu na powierzchnię sprzedaży;
3) zapewnia powszechny i równy dostęp dla wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje, wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym, bez względu na ich powierzchnię;
4) nie wymaga okazania dowodu zakupu produktu w opakowaniu na napoje objętym systemem kaucyjnym w celu zwrotu pobranej kaucji.
- tłumacząc z prawniczego na ludzkie: systemów kaucyjnych może być wiele, być może zakłada się możliwość pewnego rodzaju konkurowania między nimi — ale tak czy inaczej każdy system (niekoniecznie sklep, o czym poniżej) przyjmuje wszystkie butelki;
- przedsięwzięcie niewąskie, toteż system kaucyjny będą mogły prowadzić wyłącznie „podmiot reprezentujący” będący spółką akcyjną, której akcjonariusze będą powiązani z branżą, o kapitale nie niższym niż 5 mln zł; prowadzenie systemu kaucyjnego będzie wymagało uzyskania zezwolenia od ministra d/s klimatu;
- każdy przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produktu w opakowaniach na napoje (a także związek pracodawców lub izba gospodarcza) będzie mogła ustanowić taki podmiot i przystąpić do utworzonego systemu kaucyjnego, lub też przystąpić do innego, istniejącego systemu — na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności (dla jasności: podmiot reprezentujący będzie miał obowiązek zawarcia takiej umowy z każdym chętnym);
- każda butelka zwrotna będzie oznaczana symbolem systemu kaucyjnego i kwotą należnej kaucji — piękny wzór tego oznaczenia określa załącznik do ustawy;
- wszystkie sklepy detaliczne i hurtownie sprzedające produkty w opakowaniach będą miały obowiązek informować klientów — przynajmniej poprzez wywieszenie informacji w miejscu sprzedaży — o dostępnych systemach zwrotu butelek, sposobach recyklingu i oznaczeniach kaucji;
- jaka będzie wysokość kaucji za butelki zwrotne? ustawa wprowadza wyłącznie maksymalną kwotę kaucji — 2 zł za butelkę — natomiast szczegółowe cyfry zostaną określone w rozporządzeniu wykonawczym;
art. 40m ust. 1 ustawy
Maksymalna wysokość kaucji wynosi 2 zł.
- w systemie kaucyjnym będzie musiał uczestniczyć każdy przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego i oferujący napoje w opakowaniach zwrotnych, acz nie wszystkie w taki sam sposób: (i) punkty sprzedaży o powierzchni nie większej niż 200 m kw. będą musiały co najmniej pobierać kaucję; (ii) placówki powyżej 200 m kw. będą miały dodatkowo obowiązek zwracania kaucji i zbierania pustych butelek; (iii) detaliczne sklepy o powierzchni pow. 2 tys. m kw. będą miały także obowiązek prowadzić selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych;
- czy system kaucyjny będzie miał przełożenie na podatki? a jakże: zgodnie z nowelizacją butelka zwrotna nie podlega opodatkowaniu VAT-em, ale „w przypadku niezwrócenia przez nabywcę opakowania wielokrotnego użytku wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje podwyższa podstawę opodatkowania o wartość tego opakowania” (jest nawet w ustawie na to algorytm — dość rzec, że wystarczy to policzyć na koniec roku);
- jakie rodzaje opakowań będą podlegały kaucji? hmm… albo ja czegoś nie rozumiem,
albo ktoś coś przestrzelił: w przepisach mówi się, że system kaucyjny i obowiązek pobierania kaucji dotyczy produktów w opakowaniach „o których mowa w załączniku nr 1a do ustawy” — a jednak: w nowelizacji takiego załącznika brak (jest tylko nowelizowany załącznik nr 1 — jego treść pasowałaby, no ale załącznik nr 1 to nie nr 1a), nie ma go także w ogłoszonym nie tak dawno tekście jednolitym ustawy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1658); co oznacza, że albo prawodawca, nieustający w swej mądrości, załącznik taki dosztukuje, albo… nic z tego nie będzie; - przepraszam, prawodawca w swej mądrości zaczął od przepisu, iż „po załączniku nr 1 do ustawy dodaje się załącznik nr 1a do ustawy w brzmieniu określonym w załączniku nr 1 do niniejszej ustawy”, czyli system kaucyjny dotyczyć będzie: (i) butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych; (ii) puszek metalowych o pojemności do jednego litra oraz (iii) butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra — więc teraz już tylko nie rozumiem takiego szczególarstwa (jak rozumiem nie trzeba się zastanawiać co z octem w butelce szklanej, ale kapslem plastikowym — bo ocet to nie napój — no ale chyba na szczęście „małpki” też się łapią…?);
- od kiedy to wszystko? ano zasadniczo znowelizowane przepisy wchodzą w życie po 30-dniowym vacatio legis, acz system kaucyjny powinien ruszyć w Polsce od 1 stycznia 2025 r.; systemy pobierania i zwracania kaucji utworzone przed dniem wejścia w życie ustawy mogą funkcjonować na dotychczasowych zasadach do 31 grudnia 2024 r., a opakowania wprowadzone do obrotu przed 1 stycznia 2025 r. mogą być zbierane, a kaucja zwracana na dotychczasowych zasadach aż do 31 grudnia 2025 r. (no i mi wychodzi, że reguła „butelek bez paragonu nie przyjmujemy” to „zasada dotychczasowa” w rozumieniu art. 9 ust. 3 ustawy — a więc taki towar, o ile stanie na półce najpóźniej 31 grudnia 2024 r., będzie mógł się bujać jeszcze przez cały następny rok).
Zamiast komentarza: ja oczywiście jestem za, nawet jeśli pewne rzeczy można byłoby zrobić lepiej lub mądrzej — bo to, co jest aktualnie, to autentycznie wstyd.