Krótko i na temat, ale amatorom poszukiwania skarbów powinno się przydać: już od przyszłorocznej majówki używanie wykrywacza metalu w celu poszukiwania zabytków będzie dopuszczalne wyłącznie za zezwoleniem właściciela nieruchomości — obligatoryjne będzie też zgłoszenie do ministerialnego rejestru poszukiwania zabytków (ustawa z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. z 2023 r. poz. 1904).
A mianowicie, w bardzo dużym skrócie:
- zgodnie z nowelizacją przepisów o ochronie zabytków poszukiwanie zabytków ruchomych przy wykorzystaniu urządzeń elektronicznych lub technicznych będzie dozwolone wyłącznie po zgłoszeniu działań do rejestru zabytków oraz po uzyskaniu zgody właściciela i posiadacza nieruchomości (spójnik „i” jest o tyle istotny, że częstokroć będzie to oznaczać dwie zgody, a także ;
art. 36b ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
Poszukiwania ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych przy użyciu urządzeń elektronicznych lub technicznych może prowadzić osoba pełnoletnia pod warunkiem posiadania zgody właściciela nieruchomości i posiadacza nieruchomości oraz po dokonaniu zgłoszenia poszukiwań do rejestru poszukiwań.
- (mała dygresja: urządzeniem jest chyba tak łopata, jak magnes neodymowy — a staw jest częścią nieruchomości, więc ten „wykrywacz metalu” w leadzie to tylko zajawka);
- ciekawostka: zgłoszenie poszukiwania do rejestru będzie następowało przy pomocy aplikacji mobilnej udostępnianej przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego (więc właściwie nic nie stoi na przeszkodzie, by opcja ta pojawiła się w mObywatelu);
- zgłoszenie do rejestru poszukiwań obejmować będzie m.in. dane osobowe poszukiwacza, termin poszukiwań, oświadczenie o pełnoletniości, oświadczenie o uzyskaniu zgody od właściciela i posiadacza nieruchomości, a także oświadczenie, iż o każdym znalezionym przedmiocie zabytkowym zostanie powiadomiony wojewódzki konserwator zabytków — a wszystko to pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń;
- no właśnie: nowelizacja nakłada na każdego poszukiwacza — literalnie: każdego, bo każdy zgłasza siebie, a nie jakąś „grupę poszukiwawczą” (art. 36b ust. 5) obowiązek powiadomienia konserwatora zabytków o każdym znalezionym przedmiocie, „co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem archeologicznym albo innym zabytkiem ruchomym”, a także zabezpieczenia owej rzeczy i oznakowania miejsca jego odnalezienia;
- (dla przypomnienia: właścicielem odnalezionych artefaktów staje się Skarb Państwa ex lege, zaś odnalazcy przysługiwać będzie dyplom lub nagroda pieniężna w wysokości nie wyższej niż 25-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w wyjątkowych przypadkach 30-krotność);
- skoro będzie obowiązkowe zgłoszenie poszukiwania zabytków do rejestru, to będzie… prowadzony w systemie teleinformatycznym (acz niepubliczny) ministerialny rejestr poszukiwań — obejmujący m.in. imię i nazwisko oraz numer PESEL poszukiwacza skarbów, termin i miejsce prowadzenia poszukiwań, etc.,
- całkiem przy okazji: poszukiwań nie będzie wolno prowadzić m.in. na obszarach będących zabytkami i odległości 10 metrów od nich, parków kulturowych, cmentarzy, dawnych cmentarzy, mogił i grobów wojennych oraz miejsc kaźni (takie Peiskerwitz chyba się łapie);
- i teraz to, co tygrysy lubią najbardziej, czyli kary: poszukiwanie skarbów bez wcześniejszego zgłoszenia się do rejestru poszukiwań będzie przestępstwem, za które będzie można trafić nawet na 2 lata do więzienia;
art. 109e ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
Kto prowadzi poszukiwania ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych przy użyciu urządzenia elektronicznego lub technicznego bez dopełnienia obowiązku dokonania zgłoszenia poszukiwań, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
- analogicznej sankcji podlegać będzie prowadzenie poszukiwań w miejscu, w którym jest to ustawowo niedozwolone — a także poszukiwanie zabytków, bez zezwolenia, na polskich obszarach morskich;
- natomiast brak zawiadomienia wojewódzkiego konserwatora zabytków o znalezisku (tudzież brak zabezpieczenia znaleziska lub brak oznaczenia miejsca jego odnalezienia) będzie wykroczeniem zagrożonym grzywną do 5 tys. zł.
Dla jasności: przepisy przewidujące obligatoryjne zgłoszenie poszukiwania zabytków do rejestru wchodzą w życie 1 maja 2024 r. — i ja tej dowolności władz w ustalaniu terminów vacatio legis naprawdę nie rozumiem.