Czy odmowa udostępnienia informacji o środowisku może dotyczyć protokołów rządowych? Czy jednak poufność wewnętrznych materiałów dokumentujących posiedzenia gabinetu jest nie do pogodzenia z zasadą publicznego dostępu do istotnych danych? Na takie (i nie tylko) pytania we wczorajszym wyroku odpowiedział TSUE.
wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 23 listopada 2023 r. w/s Right to Know vs. An Taoiseach (C-84/22)
Dyrektywę w/s publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska należy interpretować w ten sposób, że:
– wyjątek przewidziany w art. 4 ust. 1 akapit pierwszy lit. e) dyrektywy 2003/4 w odniesieniu do „materiałów przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się” obejmuje informacje, które krążą w obrębie organu władzy publicznej i które w dniu złożenia wniosku o udzielenie do nich dostępu nie opuściły wewnętrznej sfery tego organu, ewentualnie po ich otrzymaniu przez ten organ i o ile nie zostały one lub nie powinny były zostać podane do publicznej wiadomości przed tym otrzymaniem;
– wyjątek przewidziany w art. 4 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) dyrektywy w odniesieniu do „obrad organów władzy publicznej” obejmuje jedynie informacje wymieniane na końcowych etapach procesów decyzyjnych organów władzy publicznej, które w prawie krajowym wyraźnie określono jako obrady i w odniesieniu do których prawo to przewiduje obowiązek zachowania poufności; oraz
– kumulatywne stosowanie wyjątków od prawa dostępu przewidzianych odpowiednio w art. 4 ust. 1 akapit pierwszy lit. e) i w art. 4 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) dyrektywy jest wykluczone ze względu na to, że ten drugi przepis, dotyczący ochrony „obrad organów władzy publicznej”, ma pierwszeństwo przed tym pierwszym, dotyczącym ochrony „materiałów przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się”.
Sprawa zaczęła się od złożonego przez organizację społeczną Right to Know wniosku o udostępnienie przez rząd Irlandii wszystkich dokumentów wewnętrznych ujawniających przebieg dyskusji o emisji gazów cieplarnianych w l. 2002-2016 r. W odpowiedzi An Taoiseach powołał się na wyjątek dotyczący wewnętrznych protokołów i informacji objętych klauzulą poufności i odmówił przekazania żądanych informacji o środowisku.
Rozpatrując skargę na odmowę an Ard-Chúirt uznał, że protokoły z posiedzeń rządu stanowią dokumenty wewnętrznej komunikacji organu władzy, a więc udostępnieniu nie podlegają — ale też dostrzegł, że należałoby wyważyć konflikt interesów pomiędzy prawem dostępu do informacji o środowisku a koniecznością zachowania poufności i nakazał szefowi rządu ponowne zajęcie się sprawą. W drugim podejściu Taoiseach ujawnił część materiałów — a ponieważ część nadal utajnił, sprawa, via sąd najwyższy, przeszła do TSUE.
art. 4 ust. 1 lit. e) oraz ust. 2 lit. a) dyrektywy 2003/4/WE w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska
1. Państwa Członkowskie mogą zdecydować o odmowie udostępnienia informacji o środowisku, jeśli:
e) wniosek dotyczy materiałów przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się, przy czym należy uwzględnić publiczny interes ujawnienia informacji.
2) Państwa Członkowskie mogą zdecydować o odmowie udostępnienia informacji o środowisku, jeśli ujawnienie takich informacji negatywnie wpłynie na:
a) poufność działań organów władzy publicznej, jeśli jest ona prawnie przewidziana;
W wydanym wyroku Trybunał Sprawiedliwości UE przypomniał, iż publiczny dostęp do informacji o środowiska nie jest prawem absolutnym. Poszczególne państwa mogą ustanawiać wyjątki od tej reguły, do których zaliczane są m.in.:
- materiały związane z komunikowaniem się wewnątrz organu władzy publicznej, które nie zostały pokazane opinii publicznej, a dokumentujące „ucieranie” się poglądów, przed przedstawianiem ostatecznego stanowiska
- pojęcie materiałów przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się dotyczy także protokołów dyskusji prowadzonych w zaciszu gabinetu szefa rządu — pod warunkiem, że przepis prawa nie przewiduje obowiązku ich opublikowania;
Pojęcie „wewnętrznej komunikacji” obejmuje informacje, które krążą w obrębie organu władzy publicznej i które w chwili składania wniosku o udzielenie dostępu nie opuściły wewnętrznej sfery tego organu, w szczególności poprzez ujawnienie ich osobie trzeciej lub udostępnienie ich publicznie. Wyjątek ten ma na celu uwzględnienie potrzeby władz publicznych w zakresie chronionej przestrzeni dla wewnętrznych przemyśleń i debat.
- a także informacje dotyczące obrad organów publicznych, prawnie objęte klauzulą poufności, który to wyjątek ustanawia przepis irlandzkiej konstytucji przewidujący tajność obrad rządu — acz nakaz zachowania poufności może odnosić się wyłącznie do działań podejmowanych na końcowym etapie procesu decyzyjnego,
- jednakże odmowa udostępnienia informacji o środowisku nie może nastąpić z powołaniem się na obie przesłanki — ponieważ konkretna informacja siłą rzeczy może pochodzić albo z etapu debaty, albo z dotyczyć finalnej decyzji.
(A jakby ktoś był ciekaw jak to wygląda w Polsce, można sobie zerknąć do art. 16-20 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.)
(Na marginesie: TSUE zajmował się także pytaniem o możliwość powołania się na zasadę powagi rzeczy osądzonej prawomocnego orzeczenia sądu najwyższego w przypadku „powracającej” sprawy — ale tej kwestii analizować, mówiąc wprost, mi się nie chce.)