Czy można zawnioskować o dowód osobisty bez odcisków palców, wyjaśniając, że ich pobranie tak będzie niemożliwe? Czy jednak chodzi o to, żeby przyjść i spróbować — i jak się naprawdę nie da, to się nie da? I, wcale nie na marginesie: czy odmowa wydania dowodu osobistego ze względu na odmowę pobrania odcisków palców powinna nastąpić w drodze decyzji administracyjnej? (nieprawomocny wyrok WSA w Szczecinie z 31 sierpnia 2023 r., II SAB/Sz 38/23).
Sprawa zaczęła się od złożenia wniosku o wydanie nowego dowodu osobistego — bez odcisków palców, ponieważ pozyskiwanie przez władze publiczne danych biometrycznych oznacza „zbyt daleko idącą inwigilację obywateli i swoiste prewencyjne potraktowanie obywateli jako potencjalnych przestępców” i „uwłacza godności obywateli”. We wniosku zainteresowany podkreślił, że pobranie linii papilarnych i tak jest niemożliwe, ponieważ od młodości ma „pokaleczone palce, a w części przetarte w czasie praktyk zawodowych”, zarazem przymus taki narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do prywatności i narusza zakaz dyskryminacji.
Urzędnik wyjaśnił, że nie ma możliwości odmowy pobrania odcisków palców przy wyrabianiu dowodu osobistego: dane te nie zostaną zamieszczone w dokumencie tylko wówczas, kiedy ich pobranie okaże się fizycznie niemożliwe, a więc człowiek palec do czytnika przyłożyć musi… A jednak wniosek przyjęto, aby dzień później wezwać do usunięcia jego braku, poprzez osobiste stawienie się w urzędzie, w celu pobrania odcisków palców, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. A ponieważ urząd jak zapowiedział, tak postąpił…
…mężczyzna (i) wniósł skargę na burmistrza do wojewody (odmowa); (ii) zażądał wydania potwierdzenia złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego i wypisu z Rejestru Dowodów Osobistych (odmowa — bo wniosek niespełniający wymogów formalnych wnioskiem nie jest)…
z ustawy o dowodach osobistych
art. 29c. Podczas składania wniosku o wydanie dowodu osobistego pobiera się odciski palców od osoby ubiegającej się o wydanie dowodu osobistego (…).
art. 29d. Organ gminy wydaje wnioskodawcy potwierdzenie złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego.
art. 32. 1. Odmawia się wydania dowodu osobistego, w przypadku gdy fotografia załączona do wniosku przesłanego przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 29, lub wnioskodawca składa wniosek o wydanie dowodu osobistego z naruszeniem innych przepisów niniejszej ustawy.
2. Odmowa wydania dowodu osobistego następuje w drodze decyzji administracyjnej, która posiada rygor natychmiastowej wykonalności.
3. Odwołanie od decyzji, o której mowa w ust. 2, rozpatruje się w terminie 14 dni od daty jego złożenia.
…a także skargę na bezczynność organu — bo zamiast wzywać do uzupełnienia wady wniosku i pozostawiać podanie bez rozpoznania, burmistrz powinien wyrobić nowy dokument tożsamości (acz bez papilariów, rzecz jasna) — albo odmówić wydania dowodu, acz w postaci decyzji administracyjnej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny przypomniał, że na gruncie aktualnych przepisów podczas składania wniosku o dowód osobisty pobiera się odciski palców (z pewnymi wyjątkami). Wyjątek taki nie dotyczy skarżącego, przeto powinien się na pobranie odcisków zgodzić; skoro się nie zgodził, to doszło do braku formalnego, który podlega uzupełnieniu w trybie określonym przepisami kpa — a skoro wnioskodawca wniosku nie poprawił (nie przyszedł do urzędu i nie przyłożył palca do czytnika), to pozostawienie go bez rozpoznania było prawidłowe, albowiem przepis nakazujący wydać decyzję odmowną
ma zastosowanie jedynie w razie prawidłowego złożenia wniosku, gdy fotografia załączona do wniosku przesłanego przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej nie spełnia wymogów względnie, gdy wnioskodawca składa wniosek o wydanie dowodu osobistego z naruszeniem innych przepisów ustawy o dowodach osobistych. Przy czym, aby organ mógł orzekać w powyższym zakresie, najpierw musi zostać złożony wniosek spełniający wszystkie wymogi ustawowe, co w badanej sprawie jak wskazano powyżej nie miało miejsca.
Nie ma też znaczenia, że wnioskodawca jest subiektywnie przekonany, że pobranie odcisków palców jest niemożliwe, ponieważ o tym będzie można powiedzieć dopiero po próbie ich złożenia — i jak się nie da, to ich nie będzie. Bezskuteczne także jest powołanie się na rzekomą niekonstytucyjność uregulowań, albowiem ocena sprzeczności ustaw z Konstytucją leży w gestii TK. Bezzasadne było także żądanie zawieszenia postępowania do czasu rozstrzygnięcia analogicznego zagadnienia przez TSUE — ponieważ na razie wszystko wskazuje na to, że unijne rozporządzenie w/s zabezpieczeń dokumentów tożsamości nie narusza prawa do prywatności w sposób nadmierny, a więc zakwestionowane nie będzie (por. „Czy zbieranie odcisków palców do dowodu osobistego narusza prawo UE?”).
Nie jest przy tym tak, iż w aktualnym stanie techniki i medycyny odciski palców są środkiem właściwym jedynie do identyfikacji sprawców przestępstw. W sytuacji, gdy dotychczasowe środki identyfikacji osób fizycznych takie jak fotografie zamieszczane w dokumentach okazują się niewystarczającymi do należytej identyfikacji posiadaczy dokumentów, zrozumiałe jest sięganie po inne bardziej precyzyjne metody identyfikacji.
Oddalając skargę WSA stwierdził, że bezczynność organu to niezałatwienie sprawy, czyli brak merytorycznego rozstrzygnięcia prawidłowo złożonego wniosku w określonym terminie — a przecież skarżący takiego wniosku nie złożył, nie zaistniały zatem podstawy ani do wszczęcia postępowania, ani tym bardziej wydania dowodu osobistego bez odcisków palców — ani do wydania decyzji odmownej.
Zamiast komentarza: mnie się wydaje, że ten wyrok jest tylko połowicznie prawidłowy. Zgadzam się z oceną prawną dotyczącą przyczyn, dla których odciski palców są zbierane (dla jasności: to nie oznacza, że zgadzam się ze zbieraniem tych informacji — natomiast podzielam zdanie sądu, że takie jest prawo). Ale jestem też zdania, że art. 32 ustawy o dowodach osobistych stanowi lex specialis wobec art. 64 par. 2 kpa — i jeśli wniosek nie spełnia określonych wymogów, to nie wzywa się do usunięcia wad, lecz wydaje określoną decyzję. (A ten cytat, że najsamprzód trzeba złożyć wniosek „wniosek spełniający wszystkie wymogi ustawowe„, aby oczekiwać decyzji, w której wytknie się, że wniosek złożony został „z naruszeniem innych przepisów„… to jest niezłe zakałapućkanie.)
(Dla jasności: ten przepis jest także dla kłócących się w urzędach o rzekomo nieprawidłową fotografię do dowodu osobistego — urzędnik w okienku nie ma prawa odmówić przyjęcia takiego zdjęcia, natomiast w takim przypadku organ powinien wydać decyzję — od której można się poodwoływać do wszystkich instancji.)