Czy odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną ruchem pojazdu może obejmować pojazd w bezruchu? Jeśli stoi i terkocze, dyszy i dmucha — bo jest to pojazd specjalny, a pracuje zamontowane na nim urządzenie? (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 2023 r., II CSKP 1008/22).
Sprawa dotyczyła odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu polisy OC posiadacza pojazdu za wypadek — awarię kosza podnośnika (elementu pojazdu specjalnego), wskutek której doszło do upadku z wysokości pracowników wykonujących prace dekarskie.
Zdaniem ubezpieczyciela roszczenia były o tyle bezzasadne, że pojazd stał w miejscu, zatem nie sposób przyjąć, by szkoda była związana z jego ruchem.
Z tym poglądem zgodził się sąd: warunkiem odpowiedzialności z polisy OC jest ruch pojazdu mechanicznego. Skoro więc samochód jako taki był ustabilizowany podporami, a praca jego silnika była niezbędna tylko do napędu samego podnośnika, to szkoda powstała nie wskutek wykorzystywania go w celach komunikacyjnych, lecz wskutek pracy „mechanicznej drabiny”, która była na nim zamontowana (por. „Polisa OC pojazdu rolniczego nie pokrywa szkody wyrządzonej przez ciągnik, który nie był używany jako środek transportu”).
art. 436 par. 1 kodeksu cywilnego
Odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzającym ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny.
art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK
1. Z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.
2. Za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego uważa się również szkodę powstałą podczas i w związku z:
1) wsiadaniem do pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego;
2) bezpośrednim załadowywaniem lub rozładowywaniem pojazdu mechanicznego;
3) zatrzymaniem lub postojem pojazdu mechanicznego.
Odmiennie spór ocenił Sąd Najwyższy: rozróżnić trzeba pojazd będący jedną funkcjonalną całością z zamontowanym na nim elementem, którego sposób użytkowania jest zgodny z „normalną funkcją” pojazdu specjalnego, od sytuacji kiedy pojazd jest wykorzystywany np. jako źródło energii lub napędu dla innego sprzętu (por. uchwała 7 sędziów SN z 14 stycznia 2022 r., III CZP 7/22). Co więcej nie ma także wątpliwości, że ruch pojazdu kończy się dopiero z chwilą zakończenia podróży, a więc obejmuje także krótkie przystanki wynikające z istoty przejazdu — na przykład maszyny wyposażonej w zintegrowany podnośnik, która w czasie pracy przejeżdża kilka metrów, zatrzymuje się, stabilizuje pozycję na podporach, a następnie znów przejeżdża parę metrów i tak da capo al fine. Stąd też pojęcia „ruchu” pojazdu nie można ograniczać wyłącznie do funkcji komunikacyjnych, przewozowych i transportowych.
Stwierdzając, iż odpowiedzialność za pojazd specjalny w bezruchu obejmuje także szkodę wyrządzoną pracą zamontowanego urządzenia specjalistycznego, które jest poruszane za pomocą sił przyrody (silnika), SN uwzględnił skargę kasacyjną i zwrócił sprawę do ponownego rozpoznania.