Świeckie władze państwa nie ingerują w obsadę stanowisk kościelnych i nie decydują o nadaniu osobowości prawnej kościelnym jednostkom organizacyjnym — co nie oznacza, że ksiądz proboszcz, jako organ parafii, który podejmuje czynności wynikające z prawa świeckiego, nie musi wykazać swego uprawnienia do jej reprezentowania.
postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 września 2023 r. (II GZ 339/23)
Osoba sprawująca funkcję organu kościelnej jednostki organizacyjnej, wstępując na drogę postępowania sądowoadministracyjnego, zobowiązana jest do przedłożenia akt (dokumentu) wskazującego na umocowanie jej do sprawowania funkcji rzeczonego organu — jednostki organizacyjnej kościoła. Aktem takim będzie akt powołania, o którym mowa w art. 14 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego
Orzeczenie dotyczyło wniesionej przez rzymsko-katolicką parafię skargi na wydaną przez Sanepid decyzję nakazującą zaprzestanie pochówków na części cmentarza parafialnego.
Pod skargą podpisał się pełnomocnik, pod pełnomocnictwem podpisał się ksiądz; WSA zauważył, że nie dołączono upoważnienia do reprezentowania parafii przez księdza i wezwał stronę do usunięcia tego braku formalnego (poprzez przesłanie oryginału lub uwierzytelnionej kopii dokumentu). W odpowiedzi pełnomocnik przesłał uwierzytelnioną kopię udzielonego mu pełnomocnictwa, dodatkowo opatrzone pieczęcią, z której wynikało, że ksiądz jest proboszczem parafii…
…więc WSA skargę odrzucił, bo nie chodziło o uwierzytelnienie pełnomocnictwa, lecz przedstawienie aktu powołania na funkcję proboszcza — czyli osoby upoważnionej do reprezentowania parafii, w tym udzielania pełnomocnictwa prawnikowi, który podpisał się pod skargą (postanowienie WSA w Warszawie z 26 kwietnia 2023 r., V SA/Wa 160/23).
art. 7 ust. 1 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską
Urzędy kościelne obsadza kompetentna władza kościelna zgodnie z przepisami prawa kanonicznego.
Kan. 523 Kodeksu prawa kanonicznego
(…) Powierzenie urzędu proboszczowskiego przysługuje biskupowi diecezjalnemu i to przez swobodne nadanie, chyba że ktoś posiada prawo prezentacji lub wyboru.
art. 14 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP
O powołaniu i odwołaniu osoby sprawującej funkcje organu osoby prawnej władza kościelna powiadamia właściwy organ administracji państwowej, jeżeli ratyfikowane umowy nie stanowią inaczej. Powiadomienie obejmuje imię i nazwisko, obywatelstwo oraz miejsce zamieszkania danej osoby.
Rozpatrując skargę kasacyjną (wniesioną, jak sądzę, przez tego samego pełnomocnika) Naczelny Sąd Administracyjny przypomniał, iż osoby prawne dokonują czynności w postępowaniu poprzez swe organy lub osoby uprawnione do działania w ich imieniu, zaś obowiązkiem przedstawiciela jest wykazanie swego umocowania przy pierwszej czynności (por. „Brak nazwiska nowego prezesa w KRS oznacza odrzucenie skargi — i nie ma znaczenia, że sąd jeszcze nie zdążył zmian wpisać…”).
Dowodem nabycia osobowości prawnej przez kościelne jednostki organizacyjne (np. parafię) jest odpis powiadomienia MSWiA o ich utworzeniu. Natomiast obsada stanowisk kościelnych leży wyłącznie w gestii władz kościelnych, zaś powiadomienie władz świeckich o powołaniu osoby sprawującej funkcję organu osoby prawnej nie ma charakteru konstytutywnego — zatem jedynym dokumentem potwierdzającym, że proboszcz sprawuje funkcję organu parafii jest akt jego powołania.
Oddalając skargę kasacyjną NSA podkreślił, iż pełnomocnik przedłożył pełnomocnictwo, ale nie załączył aktu powołania księdza na proboszcza, zatem WSA prawidłowo ocenił, że formalna wada skargi nie została prawidłowo uzupełniona — ponieważ nie ma pewności, że osoba podpisana jako proboszcz może występować jako organ parafii i reprezentować ją przed władzami świeckimi.