Złożenie sędziego z urzędu skutkuje wygaśnięciem należnego mu immunitetu, to oczywista oczywistość. Czy w takim przypadku sędzia może odpowiadać także za czyny popełnione w czasie, kiedy był jeszcze sędzią? I, całkowicie na marginesie: czy można podważyć podjęte przez Izbę Dyscyplinarną SN orzeczenie o usunięciu sędziego z urzędu?
postanowienie Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2023 r. (I KK 432/23)
Wygaśnięcie stosunku służbowego sędziego powoduje także ustanie ochrony immunitetu sędziowskiego
Sprawa dotyczyła sędziego, który przy pomocy podłożonego dyktafonu nagrał rozmowę dwóch innych sędziów i prokuratora, a następnie stenogram z zarejestrowanej rozmowy złożył jako dowód w prokuraturze, co sąd I instancji potraktował jako przestępstwo podsłuchu (art. 267 par. 3 kk) i ujawniania podsłuchanej informacji (art. 267 par. 4 kk).
Nieco inną koncepcję przedstawił sąd odwoławczy, który uwolnił oskarżonego od zarzutu nielegalnego wykorzystania podsłuchanej rozmowy (por. „Czy dowodem w sądzie może być nagranie rozmowy — dokonane bez wiedzy i zgody rozmówcy?”), ale mimo to utrzymał wymiar sankcji. (Dla ciekawskich: warunkowe umorzenie na 2 lata i 5 tys. zł na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (ten sam, z którego sfinansowano licencję na Pegasusa) oraz przepadek dyktafonu „poprzez pozostawienie go w aktach sprawy” (coś mi mówi, że został trwale zarchiwizowany…).)
art. 181 Konstytucji RP
Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
W skardze kasacyjnej obrońca oskarżonego argumentował, że oskarżony cały czas jest czynnym sędzią i nigdy nie uchylono mu immunitetu sędziowskiego, a więc zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza uniemożliwiająca jego ściganie (art. 439 par. 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 par. 1 pkt 10 kpk).
Sąd Najwyższy nie zgodził się z tymi zarzutami: wprawdzie uchwała sądu dyscyplinarnego zezwalająca na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej za podsłuch została uchylona przez ówczesną Izbę Dyscyplinarną SN, jednak nie można nie dostrzegać, iż uchylenie to miało związek wyłącznie z tym, że w tzw. międzyczasie sędzia został złożony z urzędu za molestowanie seksualne podległej mu asystentki (nb. żony kolegi z pracy, wyrok SN z 12 marca 2020 r., II DSS 10/19). Tymczasem złożenie sędziego z urzędu skutkuje wygaśnięciem immunitetu — więc możliwe staje się ściganie byłego sędziego za czyny popełnione w czasie, kiedy immunitet jeszcze mu przysługiwał — toteż jako były sędzia może ponosić odpowiedzialność za podsłuchiwanie kolegów w pracy.
Na marginesie SN zwrócił uwagę, że oskarżony mógł żądać wznowienia postępowania w/s wydanego przez Izbę Dyscyplinarną SN orzeczenia dyscyplinarnego, którego skutkiem było złożenie go z urzędu, a jeśli jego wynik będzie pozytywny, sędzia będzie mógł domagać się wznowienia postępowania karnego. (I tu można dodać, że wyrok ID SN został uchylony, acz nie zmieniono oceny, iż oskarżony popełnił przestępstwo doprowadzenia asystentki do poddania się innym czynnościom seksualnym, wyrok SN z 11 stycznia 2024 r., II ZO 5/23.)