Czy szczególne okrucieństwo w znęcaniu się nad zwierzęciem należy oceniać przez pryzmat zamiarów sprawcy — czy skutków jego działania? Upraszczając: czy można powiedzieć, że osoba, która przywiązała psa do haka holowniczego i wlokła go za autem, dopuściła się znęcania ze szczególnym okrucieństwem? (wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z 6 października 2023 r., IV Ka 604/23).
Sprawa zaczęła się od ucieczki psa imieniem Brego (kilkuletniego samca w typie owczarka niemieckiego). Właścicielka pojechała na poszukiwania samochodem, a po tym jak odnalazła uciekiniera — przywiązała psa łańcuchem do haka holowniczego samochodu i ruszyła. Pies początkowo biegł za samochodem, ale po chwili się wywrócił, jednak kobieta się nie zatrzymała i wlokła go za autem — i tak aż z Wir do Wirków („Sołtyska wsi Wirki ciągnęła psa na haku za samochodem. Została zatrzymana” [UWAGA DRASTYCZNE ZDJĘCIA]”.)
Bestialski czyn potraktowano jako przestępstwo znęcania się nad zwierzęciem ze szczególnym okrucieństwem (art. 35 ust. 2 uoz), za co sąd I instancji skazał sprawczynię na 1 rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata, a także orzekł 4-letni zakaz posiadania psów.
Od tego orzeczenia wpłynęły trzy apelacje: obrońca oskarżonej przekonywał, że przesłanki szczególnego okrucieństwa nie można wywodzić ze skutków zachowania (tj. rozmiarów obrażeń zwierzęcia, m.in. wyczuwalnego zdarcia kości, zwęglenia brzegów rozerwanej skóry), które mogły wszakże powstać wskutek np. kopania łapami lub przeciskania się pod płotem. Natomiast prokurator i oskarżyciel posiłkowy domagali się kary bezwarunkowego więzienia.
art. 6 ust. 1a i ust. 2 ustawy o ochronie zwierząt
1a. Zabrania się znęcania nad zwierzętami.
2. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności:
1) umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia (…)
art. 4 pkt 12 uoz
„szczególnym okrucieństwie” — rozumie się przez to przedsiębranie przez sprawcę działań charakteryzujących się drastycznością form i metod, a zwłaszcza działanie w sposób wyszukany lub powolny, obliczony z premedytacją na zwiększenie rozmiaru cierpień i czasu ich trwania;
Odnosząc się do argumentów stron sąd odwoławczy stwierdził, iż pojęcie szczególnego okrucieństwa wiąże się z podjęciem przez sprawcę działań wyjątkowo drastycznych, z premedytacją nastawionych na zwiększenie powodowanego bólu i czasu trwania cierpień zwierzęcia. Kwalifikacja czynu jako dokonanego ze szczególnym okrucieństwem nie polega na ocenie zamiaru sprawcy, lecz ze względu na intensywność zadanych zwierzęciu cierpień, a oceny tej dokonuje się przez pryzmat odczuć przeciętnego człowieka. Biorąc zatem pod uwagę, że żaden pies, a zwłaszcza taki w słusznym wieku, nie jest w stanie biec z jednostajną prędkością przez dłuższy czas, nie mówiąc o nadążeniu za pojazdem jadącym z (niewskazaną w uzasadnieniu) prędkością — i każdy wie, że wleczenie psa za samochodem spowoduje u niego poważne obrażenia — to nie ma wątpliwości, że zachowanie oskarżonej było szczególnie okrutne i polegało na znęcaniu się nad zwierzęciem.
Dla bytu przestępstwa znęcania się nad zwierzęciem nie jest konieczne dążenie sprawcy do zadania zwierzęciu cierpienia. Zamiar bezpośredni winien natomiast obejmować samą czynność sprawczą znęcania się nad zwierzęciem w rozumieniu art. 6 ust. 2 ustawy o ochronie zwierząt (zadawanie lub świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień), a nie jego wolę zadania bólu lub cierpienia.
Wcale nie na marginesie sąd zwrócił uwagę także na postawę oskarżonej podczas procesu, która nie tylko „zachowywała się butnie, powołując się na piastowaną funkcję sołtysa”, ale też bagatelizowała swój okrutny czyn („pozostaje w przekonaniu, że zachowała się w sposób akceptowalny i dozwolony”), co pozwoliło powątpiewać, czy aby nie jest osobą „zdemoralizowaną”. Tymczasem warunkiem dopuszczalności warunkowego zawieszenia wykonania kary jest nie tylko brak wcześniejszej karalności, ale też późniejsza postawa sprawcy — co w tym przypadku oznaczało zmianę wyroku i nakazanie bezwarunkowego odbycia kary więzienia, a także wydłużenie zakazu posiadania psów do 8 lat.