Czy możliwe jest zrzeczenie się prawa jazdy? Jeśli kierowca uważa, że uprawnienia nabył nieprawidłowo, a poza tym i tak już ich nie potrzebuje?
nieprawomocny wyrok WSA w Szczecinie z 11 stycznia 2024 r. (II SA/Sz 899/23)
Okoliczność, że w ustawie o kierujących pojazdami nie przewidziano możliwości zrzeczenia się prawa jazdy, nie zmienia uprawnienia strony do żądania uchylenia lub zmiany decyzji administracyjnej na zasadach ogólnych. Posiadanie prawa jazdy nie jest obowiązkowe a obywatel może utracić wolę posiadania uprawnień do kierowania pojazdami z różnych przyczyn.
Sprawa zaczęła się w 2009 r. od wydania prawa jazdy, a to na podstawie prawa jazdy ukraińskiego. Rok później kierowca został złapany w Niemczech na prowadzeniu pod wpływem alkoholu, za co zatrzymano mu prawo jazdy na 6 miesięcy. Dokument został przesłany do „macierzystego” urzędu. Kierowca nie zamierzał jednak czekać, lecz wystąpił o prawo jazdy czeskie…
…a po kolejnym tuzinie lat, zrzekł się prawa jazdy, powołując się na fakt, iż zostało wydane „na fałszywych warunkach i bez egzaminu”, przy czym zażądał wykreślenia z „rejestru praw jazdy”.
Starosta stwierdził, iż zrzeczenie się prawa jazdy jest niedopuszczalne, ponieważ brak po temu podstawy prawnej. A ponieważ uprawnienia do kierowania zostały prawidłowo potwierdzone i nie zaistniały także przesłanki do stwierdzenia nieważności ówczesnej decyzji administracyjnej, w wydanej decyzji odmówił uwzględnienia tak sformułowanego wniosku.
To stanowisko podtrzymało Samorządowe Kolegium Odwoławcze, umarzając postępowanie odwoławcze.
art. 61 par. 1 kodeksu postępowania administracyjnego
Gdy żądanie, o którym mowa w art. 61, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. (…)
art. 105 par. 1 kpa
Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części.
W skardze do WSA (nie)zainteresowany podkreślił uwagę, że polskie prawo jazdy zostało mu wydane na podstawie fałszywych dokumentów, co „umożliwiała ówczesna mafia prawnicza a organowi dobrze znana jest taka turystyka licencyjna”. Wyrobienie ukraińskiego prawa jazdy nie wymagało zdania żadnych egzaminów, uzyskanie polskich uprawnień także było nieprawidłowe, zatem jego wniosek należało uwzględnić jako zasadny.
W wydanym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny zwrócił uwagę na istotne błędy formalne popełnione przez urzędników. Otóż starosta wprawdzie stwierdził, że brak jest przepisów pozwalających na zrzeczenie się prawa jazdy, ale zamiast odmówić wszczęcia postępowania lub je umorzyć, poprowadził postępowanie w kierunku stwierdzenia nieważności decyzji — a następnie wydał merytoryczną decyzję (odmówił uwzględnienia wniosku). SKO ten błąd starosty dostrzegło, ale zamiast wadliwą decyzję uchylić jako wydaną z naruszeniem przepisów postępowania (art. 138 par. 2 kpa), umorzyło postępowanie odwoławcze — wskutek czego w obiegu pozostała wadliwa decyzja starosty.
Wcale nie na marginesie WSA zwrócił uwagę, iż chociaż brak jest przepisów pozwalających zrzec się prawa jazdy, decyzja administracyjna może być uchylona za zgodą strony. Wszakże posiadanie uprawnień do kierowania pojazdami nie jest obowiązkowe, zatem nie można nikomu odmawiać prawa do uchylenia decyzji przyznającej te uprawnienia.
art. 155 kpa
Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio.
Finalnie WSA stwierdził, że treść wniosku mężczyzny nie była dostatecznie jasna, jednak starosta, zamiast wyjaśnić te wątpliwości, w toku postępowania odniósł się rozważaniach do art. 155 kpa — ale nie w końcowej decyzji.