A teraz coś z jeszcze innej beczki, czyli kilka zdań o tym, że ustanowiony przez gminę generalny zakaz wejścia z psem na plażę jest sprzeczny z prawem — bo samorząd może regulować obowiązki osób utrzymujących zwierzęta, ale nie uniemożliwiać im korzystanie z terenów przeznaczonych do wspólnego użytku (nieprawomocny wyrok WSA w Szczecinie z 4 kwietnia 2024 r., II SA/Sz 1065/23).
Sprawa dotyczyła podjętej przez Rady Gminy Ustronie Morskie uchwały w/s regulaminu korzystania z plaży, kąpielisk strzeżonych oraz miejsc wykorzystywanych do kąpieli zlokalizowanych wprowadzającej m.in. bezwzględny zakaz wprowadzania psów na plaże (pomiędzy 1 czerwca a 30 września). Jako podstawę prawną wydania uchwały wskazano przepis ustawy o samorządzie gminnym upoważniający rajców do określania zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej.
Powołanie się na ustawę samorządową zakwestionował Rzecznik Praw Obywatelskich, którego zdaniem akty prawa miejscowego dotyczące psów i innych zwierząt domowych mogą być stanowione wyłącznie na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości, jako lex specialis. Tymczasem w odrębnym regulaminie utrzymania czystości i porządku radni co do zasady dopuścili wprowadzanie psów na tereny użytku publicznego — aby w innym dokumencie wprowadzić generalny zakaz wstępu z psami na plaże (skądinąd, biorąc pod uwagę, że plaża jest terenem użytku publicznego, generalny zakaz taki uznaje się za niedopuszczalny).
art. 40 ust. 1-2 ustawy o samorządzie gminnym
1. Na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy.
2. Na podstawie niniejszej ustawy organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie: (…)
4) zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
W wydanym wyroku WSA przypomniał, że organy samorządu terytorialnego są uprawnione do ustanawiania aktów prawa miejscowego, jednak wyłącznie na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych. W zakresie kognicji sądów administracyjnych leży natomiast m.in. badanie zgodności lokalnych unormowań z prawem; kontrola ta przeprowadzana jest wyłącznie pod kątem legalności regulacji, zaś sąd nie ocenia jej zasadności czy słuszności. W przypadku istotnej sprzeczności uchwały z prawem sąd stwierdza jej nieważność, natomiast wada nieistotna skutkuje wyłącznie orzeczeniem wskazującym, iż akt wydano z naruszeniem prawa. W orzecznictwie przyjęło się, że istotnym naruszeniem prawa jest np. naruszenie przepisów o właściwości, wydanie aktu bez podstawy prawnej lub z przytoczeniem nieprawidłowej podstawy prawnej.
Sytuacja taka zachodzi w spornej sprawie: powinności osób utrzymujących zwierzęta domowe powinny być kompleksowo uregulowane w gminnym regulaminie utrzymania czystości i porządku, a nie w odrębnej uchwale odnoszącej się do korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej. Co więcej przepis ten nie może być podstawą do nakładania ogólnych zakazów wprowadzania psów (por. „Gminie nie wolno zakazać wstępu z psem do budynków użyteczności publicznej”).
art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
Regulamin [utrzymania czystości i porządku na terenie gminy] określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy dotyczące:
6) obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku;
Sumarycznie oznacza to, że ustanowiony przez włodarzy gminy Ustronie Morskie zakaz wejścia z psem na plażę miejską jest niezgodny z prawem, a więc nieważny — natomiast wcale nie na marginesie WSA zwrócił uwagę, że skutek ten nie obejmuje innych (niezaskarżonych, a więc niebadanych) powinności przewodników psów, tj. obowiązek prowadzenia ich na smyczy (tudzież w kagańcu w przypadku tzw. ras agresywnych) oraz sprzątania po zwierzaku.