Być może z okazji zbliżających się świąt Wszystkich Świętych i w zamiarze poddania pod dyskusje spotykających się rodzin (a może po prostu tak ułożyła się wokanda) tak czy inaczej warto zwrócić uwagę na ubiegłotygodniową uchwałę SN, w której wyrażono pogląd, iż wcześniejsze odrzucenie spadku — zanim spadkobierca dowiedział się o swoim powołaniu do spadkobrania — jest bezskuteczne.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r. (III CZP 36/18)
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 par. 1 kc, jest bezskuteczne.
Uchwałę podjęto w odpowiedzi na następujące pytanie prawne Sądu Okręgowego w Bydgoszczy:
Czy skutecznym jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 par. 1 kc?
Wątpliwości mogą wydawać się dość absurdalne — chodzi wszakże o prosty przepis, który pozwala na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od daty, w której spadkobierca dowiedział się o tym, że jest spadkobiercą — ale zważywszy na mnogość hipotetycznych scenariuszy, wcale takie nie jest.
art. 1015 par. 1 kc
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
SN (w komunikacie prasowym) zwraca uwagę na okoliczność, iż polskie prawo nie zna instytucji oświadczenia woli złożonego blankietowo, na przyszłość, pod warunkiem — w tym przypadku nawet przed otwarciem spadku (czyli śmiercią spadkodawcy).
Od siebie zwróciłbym uwagę na mnogość hipotetycznych scenariuszy: ustawa nie przez przypadek odnosi się do terminu powzięcia wiedzy o powołaniu do spadku, bo przecież nie zawsze musi chodzić tylko i wyłącznie o dziedziczenie „wprost” — dziedziczenie może przecież być skutkiem (i) odrzucenia spadku przez inną osobę, (ii) wyłączenia spadkobiercy od dziedziczenia wskutek uznania go za niegodnego czy też (iii) testamentu (który może być odnaleziony po czasie); praktycy powiedzą zapewne, że hipotetycznych rozwiązań jest nawet więcej — jednak każde z tych zdarzeń jest późniejsze niż chwila otwarcia spadku (art. 924 kc).
Na marginesie SN przypomniał równocześnie wcześniejszą uchwałę, w myśl której w przypadku kilku tytułów spadkobierca musi złożyć osobne oświadczenie o odrzuceniu spadku w odniesieniu do każdego z nich (uchwała SN z 15 stycznia 1991 r., III CZP 75/90) — co także przenosi się na wykluczenie możliwości wcześniejszego odrzucenia spadku.