A skoro parę dni temu opublikowano tekst jednolity prawa autorskiego, to mamy dobry czas by poświęcić mu kilka tekstów w Lege Artis. Na pierwszy rzut idzie przepis określający ogólne zasady korzystania z utworów w ramach dozwolonego użytku (art. 34 pr.aut.).
art. 34 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Przepis ten jest czymś w rodzaju zabezpieczenia interesów twórcy, który — skoro dozwolony użytek oznacza uprawnienie do korzystania z cudzego utworu bez jego zgody („dozwolony użytek, który dzisiaj jakby nie jest przestępstwem„ — tak o tej instytucji powiedział kiedyś pewien generał policji) funkcjonuje w pewnym stopniu poza jego wolą i wiedzą.
I tak korzystający z utworu w ramach dozwolonego użytku ma obowiązek:
- podać imię i nazwisko twórcy (lub, jeśli taka jest wola autora, jego pseudonim) — jest to oczywiście konsekwencją art. 16 pkt 2 pr.aut., który do autorskich praw osobistych zalicza uprawnienie do określania sposobu oznaczenia utworu;
- podać źródło utworu — przepis nie mówi w jaki sposób powinno się wskazać pochodzenie utworu, z którego korzystamy w ramach dozwolonego użytku, jednak zwyczaj nakazuje co najmniej podać namiary na publikację (tytuł, autora, rok wydania, stronę — to w przypadku wydawnictw książkowych lub czasopism) lub nazwę/adres serwisu internetowego (w najlepszym przypadku z odnośnikiem);
- podanie informacji o twórcy i źródle powinno „uwzględniać istniejące możliwości” — przepis ten można rozumieć dwojako: z jednej strony jako wymóg stosowania opisów niekolidujących z charakterem naszej publikacji (czyli inaczej opisujemy utwory używane w serwisie internetowym, inaczej wykorzystane drukiem). Z drugiej strony przecież może istnieć trudność w ustaleniu pierwotnego źródła utworu (mam na myśli przypadek kiedy np. fotografia pochodzi z serwisu, gdzie została użyta w ramach dozwolonego użytku — wypadałoby podać pierwotne źródło, ale nie zawsze jest to możliwe…);
- istotny jest przepis o wynagrodzeniu twórcy za dozwolony użytek — niezależnie od tego, że art. 17 pr.aut. mówi, że twórcy przysługuje wynagrodzenie za korzystanie z utworu, to zgodnie z art. 34 ustawy w przypadku dozwolonego użytku wynagrodzenie nie przysługuje — chyba że jest przepis szczególny, który prawo to mu przyznaje (i tu warto zerknąć do art. 25 ust. 2 pr.aut., art. 27(1) ust. 2 pr.aut., art. 28 ust. 5-6 pr.aut., art. 31 ust. 2 pr.aut., który jest kombinacją wielokrotną, art. 33 pkt 3 pr.aut.).
Q.E.D.