A skoro kilka dni temu było o tym, że zdaniem posłów PiS instytucja uchwały SN jest sprzeczna z konstytucją — dziś kilka zdań o zagadnieniu prawnym, które kilka dni temu wpłynęło do Sądu Najwyższego (sygn. akt III CZP 54/17) — zadanym w toku sprawy o wykreślenie z KRS podwyższenia kapitału zakładowego spółki względu na nieważność czynności prawnej, na podstawie której dokonano wpisu.
Przedstawione przez sąd pytanie brzmi:
Czy sąd rejestrowy w ramach postępowania określonego w art. 12 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym o wykreślenie wpisu z uwagi na niedopuszczalne dane ma obowiązek badania ważności czynności prawnych stanowiących podstawę wpisu?
Spółka z o.o. wniosła o wykreślenie dokonanego wpisu o podwyższeniu kapitału jako niezgodnego z prawem — a to dlatego, że kapitał został podwyższony (aportem) na podstawie uchwały wspólników podjętej w zwykłej formie pisemnej (bez zachowania formy aktu notarialnego) — jednak referendarz wniosek oddalił, a sąd I instancji nie uwzględnił zażalenia, wskazując, że art. 12 ust. 3 ustawy o KRS nie pozwala sądowi na ponowną weryfikację dokumentów, na podstawie których dokonano już wpisu do rejestru.
art. 12 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2017 r. poz. 700)
Jeżeli w Rejestrze są zamieszczone dane niedopuszczalne ze względu na obowiązujące przepisy prawa, sąd rejestrowy, po wysłuchaniu zainteresowanych osób na posiedzeniu lub po wezwaniu do złożenia oświadczenia pisemnego, wykreśla je z urzędu.
Badając apelację wniesioną przez spółkę sąd II instancji powziął wątpliwości, z którymi postanowił zwrócić się do SN. Wątpliwości te wynikają z tego, że:
- celem art. 12 ustawy o KRS jest zapewnienie aktualności danym ujawnionym w rejestrze sądowym, tym bardziej, że informacjom tym przysługuje domniemanie prawdziwości (art. 17 ustawy);
- stąd też sąd ma nawet prawo podjąć postępowanie przymuszające;
- pojęcie „danych niedopuszczalnych ze względu na obowiązujące przepisy prawa” jest jednak różnie interpretowane — możliwości jest wiele, jednak ze skrajnych można wskazać (i) „po prostu” niezgodność z prawem danych zawartych we wniosku lub w dokumentach będących podstawą wpisu, lub (ii) uzyskanie wpisu do KRS na podstawie danych „niedopuszczalnych” — czyli niezgodnych z rzeczywistym stanem;
- przyjmuje się często, że art. 12 ust. 3 nie stanowi podstawy do badania ważności uchwał, chyba że upłynął termin do ich zaskarżenia, ale są one dotknięte nieważnością (art. 252 ksh, art. 425 ksh), zwłaszcza w odniesieniu do wpisania członków organów spółki, prokurentów, zmian statutu i umowy spółki, łączenia, podziału i przekształceń spółki;
art. 23 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym
1. Sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa.
2. Sąd rejestrowy bada, czy dane wskazane we wniosku o wpis do Rejestru w zakresie określonym w art. 35 pkt 1 i 2 oraz art. 38 pkt 1 lit. h są prawdziwe. W pozostałym zakresie sąd rejestrowy bada, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości.
- istnieje też pogląd, że przepis nie może być interpretowany jako uprawnienie dla sądu do wielokrotnej zmiany własnych postanowień i wykreślania wpisów — bo naruszałoby to zasadę praworządności i stałości wpisów w KRS — nawet w przypadku sprzeczności z prawem uchwał będących podstawą wpisu. W takim przypadku sąd ma prawo odmówić wpisu, ale nie ma prawa po jakimś czasie wykreślić dokonanego już wpisu;
- zróżnicowane jest także orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie — por. uchwała SN z 20 stycznia 2010 r. (III CZP 122/09) vs. uchwała SN z 4 czerwca 2009 r. (III CZP 30/09) vs. uzasadnienie uchwały 7 sędziów SN z 18 września 2013 r. (III CZP 13/13).
A skoro ustawodawca nie potrafi napisać tak ustawy, żeby nawet sądy były w stanie jednolicie je interpretować — czyli naruszona jest zasada określoności prawa — to sąd nie miał innego wyjścia, jak zwrócić się o wydanie jeszcze jednej uchwały przez Sąd Najwyższy.