Nowelizacja kpa, która weszła w życie przed tygodniem (Dz.U. z 2017 r. poz. 935) to także nieco mniejszego — niż np. milczące załatwienie sprawy, rozstrzyganie wątpliwości na korzyść strony czy zrzeczenie się prawa do odwołania od decyzji — kalibru zmiany. Do tych zaliczyłbym m.in. ponaglenie (art. 37 kpa).
W pewnym uproszczeniu ponaglenie zastępuje dotychczasową instytucję zażalenia na bezczynność organu lub przewlekłość postępowania.
art. 37 par. 1 kpa
Stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:
1) nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 (bezczynność);
2) postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość).
Ponaglenie zostało uregulowane w kodeksie postępowania administracyjnego w sposób następujący:
- stronie przysługuje ponaglenie w przypadku bezczynności organu — czyli jeśli sprawa nie jest załatwiona bez zbędnej zwłoki (niezwłocznie, w ciągu miesiąca, czasem 2 miesięcy — przyznać trzeba, że art. 35 par. 1-2 kpa raczej nie przyjęły się);
- ponaglenie można także wnieść w przypadku przewlekłości postępowania — czyli jeśli organ coś tam dłubie, może nawet przysyła zawiadomienia z art. 36 par. 1 kpa, ale końca nie widać;
- ponaglenie nie zastępuje skargi na przewlekłe załatwianie spraw (art. 227 kpa);
- ponaglenie wnosi się, wraz z uzasadnieniem, do organu wyższego stopnia (ale poprzez organ, który dopuścił się bezczynności lub przewlekłości), a jeśli organu takiego nie ma, bezpośrednio do tego samego organu;
- urząd prowadzący postępowanie ma obowiązek ustosunkować się do ponaglenia oraz przekazać ponaglenie „bez zbędnej zwłoki”, ale nie później niż w ciągu 7 dni od jego otrzymania; organ nadrzędny ma obowiązek rozpoznać je w ciągu 7 dni od jego otrzymania (już bez żadnej „niezwłoczności”, „bez zwłoki”, etc.);
- po rozpatrzeniu ponaglenia organ wyższego stopnia wydaje postanowienie, w którym wskazuje czy w sprawie doszło do bezczynności lub przewlekłości postępowania, a także czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Jeśli stwierdzono nieprawidłowości w prowadzeniu postępowania w postanowieniu wyznacza się termin załatwienia sprawy oraz „zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości”;
- w nieco lepszej sytuacji znajduje się organ, który nie ma nad sobą organu nadrzędnego — wówczas nie ma postanowienia ani ustalania winnych — zamiast tego po prostu „niezwłocznie załatwia sprawę”.