Czy orzekając o karnych konsekwencjach naruszenia autorskich praw majątkowych sąd powinien uwzględnić przepisy prawa autorskiego? Zwłaszcza jeśli zdecyduje się warunkowo umorzyć postępowanie, z równoczesnym orzeczeniem nawiązki na rzecz pokrzywdzonego — czy wysokość tej nawiązki powinna odpowiadać wartości odszkodowania za naruszenie autorskich praw majątkowych?
wyrok SO w Częstochowie z 2 października 2018 r. (sygn. akt VII Ka 694/18)
Obowiązek naprawienia szkody orzeczony w ramach warunkowego umorzenia postępowania karnego ma inny charakter aniżeli na drodze postępowania cywilnego. Poza bowiem charakterem kompensacyjnym posiada on także charakter wychowawczy i prognostyczny. Sąd zasądzając zatem jakąś kwotę tytułem obowiązku naprawienia szkody w ramach warunkowego umorzenia postępowania nie kieruje się zasadami wynikającymi z kodeksu cywilnego, lecz musi mieć na względzie cel wychowawczy oraz oddziaływanie indywidualne i społeczne.
Orzeczenie dotyczyło właściciela knajpy, który 31 sierpnia 2017 r., na terenie ogródka w swoim lokalu, bez uprawnienia rozpowszechniał utwór w postaci nadania meczu Rosja-Słowenia i Niemcy-Czechy (podczas ME w siatkówce), działając na szkodę wydawcy telewizyjnego (art. 116 par. 2 kk).
Sąd I instancji uznał sprawcę winnym zarzucanego przestępstwa — jednak warunkowo umorzył postępowanie na roczny okres próby (art. 66 par. 1 kk i art. 67 par. 1 kk), a także orzekł na rzecz pokrzywdzonej telewizji nawiązkę w wysokości 1,2 tys. złotych (art. 67 par. 2 kk).
art. 116 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 [bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie] w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Od wyroku apelację wniósł nadawca (jako oskarżyciel posiłkowy), którego zdaniem wysokość nawiązki nijak miała się nie tylko do wysokości poniesionej szkody — ale też do należnego odszkodowania, które obliczone w sposób prawidłowy (bo wynikający z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut.) wynosiłoby 2,4 tys. złotych.
Sąd II instancji oddalił apelację: w postępowaniu karnym, po jego umorzeniu, nie ma obowiązku zasądzenia odszkodowania należnego z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych (zabawne, ale w uzasadnieniu orzeczenia sąd wspomina o „trzykrotności” stosownego wynagrodzenia — jakby sąd nie doczytał, że „trzykrotność” jest sprzeczna z ustawą zasadniczą). Jest to konsekwencją przyjęcia zupełnie innego celu postępowania karnego, które ma realizować m.in. cele wychowawcze, realizowane także poprzez oddziaływanie indywidualne oraz społeczne. Ustalenie wysokości tego odszkodowania wymagałoby jednak dodatkowego postępowania dowodowego, czego skutkiem byłoby znaczące wydłużenie postępowania karnego.
W żadnym jednak przypadku orzeczenie nawiązki w wysokości 1,2 tys. złotych nie oznacza zamknięcia drogi do dochodzenia odszkodowania od sprawcy — z tym, że już w trybie postępowania cywilnego.