A skoro wczoraj temu opublikowano tekst jednolity ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1541), to dziś będzie dobry czas na kilka akapitów o tym, co w internetach wraca od czasu do czasu, zawsze ku uciesze czytelnictwa: że ustawowe świadczenia osobiste rzeczowe na rzecz obrony w czasie pokoju mogą się wiązać zarówno z obowiązkiem dostarczenia środków transportowych, ale też jeżdżenia swoim prywatnym autem (niekoniecznie terenowym) jako „kurier” rozwożący powołania do służby — a także wezwania do wykonania takich samych świadczeń.
Dalej będzie w punktach, ku uproszczeniu (bazując na art. 200-215a ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP):
- na każdą osobę w wieku 16-60 lat, posiadająca obywatelstwo polskie, może być nałożony obowiązek świadczeń osobistych na rzecz obronności — w czasie pokoju — prac doraźnych w zakresie przygotowania (do ćwiczeń wojskowych, ćwiczeń obrony cywilnej, etc.), a także w zakresie zwalczania i likwidacji klęsk żywiołowych;
- świadczenia te mogą polegać na użyciu „narzędzi prostych”, zaś w przypadku osób, których przydział obejmuje rozwożenie dokumentów („kurierów”) — obowiązek użycia posiadanych przez nich prywatnych środków transportowych;
- taki „kurier” będzie rozwoził zarówno powołania do czynnej służby wojskowej — ale także wezwania do wykonania takich samych świadczeń (osobistych lub rzeczowych);
- czas wykonywania świadczeń osobistych nie może przekraczać 12 godzin, wraz z dojazdem, zaś w przypadku „kurierów” 48 godzin (tu wlicza się także 8-godzinny wypoczynek), „najwyżej trzy razy w roku”;
- za czas wykonywania świadczenia osobistego przysługuje zryczałtowana należność w kwocie 1/178 minimalnego wynagrodzenia (w roku poprzednim) za każdą godzinę, lub też — jeśli pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia w związku z usprawiedliwioną nieobecnością — należność w wysokości odpowiadającej utraconemu wynagrodzeniu; ponadto osobie takiej przysługuje wyżywienie i pokrycie kosztów przejazdu, tudzież świadczenia zdrowotne jeśli ktoś zachorował lub doznał uszczerbku na zdrowiu w czasie udzielania świadczeń;
- osobną sprawą są świadczenia rzeczowe w czasie pokoju: zobowiązanie do oddania do używania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych — „na cele przygotowania obrony Państwa” (ale z wyjątkiem zakwaterowania przejściowego);
- ciekawy jest katalog podmiotów, które mogą żądać takich świadczeń — oprócz Sił Zbrojnych uprawnione są także jednostki organizacyjne policji, ABW, AW, CBA, SG, SOP, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, podległe MON jednostki nie wchodzące w skład Sił Zbrojnych, a także terenowe organy administracji rządowej, instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego — a nawet „przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne”, które wykonują zadania mobilizacyjne;
- czas wykonywania świadczeń rzeczowych w czasie pokoju różni się w zależności od celu realizowanych zadań: (i) od 24 godzin w przypadku ćwiczeń OC lub ćwiczeń praktycznych w zakresie powszechnej samoobrony, (ii) przez 48 godzin w przypadku sprawdzenia zdolności mobilizacyjnych Sił Zbrojnych, aż do (iii) 7 dni w przypadku ćwiczeń wojskowych lub jednostek przewidzianych do militaryzacji; obowiązek świadczenia może być nałożony „najwyżej trzy razy w roku” (ale ten 7-dniowy tylko raz w roku);
- za używanie rzeczy właściciel otrzymuje ryczałt w wysokości „odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jego dostarczenia oraz stawce jego amortyzacji” (jak rozumiem chodzi o sumę tych wartości)
- decyzję o nałożeniu obowiązku świadczenia osobistego lub rzeczowego w czasie pokoju wydaje wójt (burmistrz, prezydent); decyzja taka ma znacznie bardziej dalekosiężne skutki od ew. samego wezwania do wykonania świadczenia — otóż posiadacz takiej ruchomości czy nieruchomości ma obowiązek na bieżąco informować o rozporządzaniu tą rzeczą (czyli o sprzedaży, ale też najmie), zaś w przypadku wezwania powinien oddać ją do używania „w stanie przydatnym do użytku”, wraz z dokumentami;
- podmiot korzystający z rzeczy ma obowiązek używania jej w sposób zgodny z przeznaczeniem i właściwościami, ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy, odpowiada za jego utratę, uszkodzenie i szkody (ale tylko za wynikające z używania w sposób sprzeczny z właściwościami lub przeznaczeniem) — ma obowiązek zwrócić przedmiot w stanie niepogorszonym (ale nie odpowiada za zwykłe zużycie rzeczy);
- dla rozwiania wątpliwości: uchylanie się od wykonania świadczenia osobistego lub rzeczowego w czasie pokoju jak też brak powiadomienia o rozporządzeniu rzeczą przewidzianą do świadczenia rzeczowego jest wykroczeniem, za które grozi kara aresztu do 30 dni lub grzywna do 5 tys. złotych (art. 227 ustawy).
Odpowiadając zatem na pytanie z tytułu dzisiejszego tekstu: tak, wojsko czy CBA mogą używać — oczywiście wyłącznie w celach określonych w ustawie, po wydaniu stosownej decyzji administracyjnej — osób i ich sprzętu, w tym pojazdów, w ramach świadczeń na rzecz obrony. Tak, w ramach tych świadczeń właściciel auta (nie tylko terenówki! nie tylko ciężarówki! to może być nawet hulajnoga elektryczna!) może być zobowiązany do udostępnienia swojego pojazdu lub innego UTO. Tak, świadczenie osobiste na rzecz obronności w podczas pokoju może obejmować obowiązek rozwożenia papierów przez „kuriera”.
Q.E.D.