A teraz coś idealnie na Walentynki: czy ubezwłasnowolniony może sam złożyć wniosek w sprawie swojego ubezwłasnowolnienia — na przykład skargę o wznowienie postępowania — czy jednak, skoro ubezwłasnowolnienie skutkuje brakiem zdolności procesowej, wymagana jest zgoda opiekuna?
postanowienie Sądu Najwyższego z 25 maja 2018 r. (I CZ 51/18)
Przewidziane w art. 560 § 1 kpc samodzielne uprawnienie ubezwłasnowolnionego do zaskarżania postanowień w sprawach o ubezwłasnowolnienie obejmuje również samodzielne wniesienie skargi o wznowienie postępowania w sprawie o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia, w której podmiotem legitymowanym do złożenia wniosku jest także sam ubezwłasnowolniony.
Orzeczenie wydano w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem. Skarżąca wniosła o uchylenie ubezwłasnowolnienia całkowitego, ewentualnie o jego zmianę na ubezwłasnowolnienie częściowe — jednak sąd II instancji skargę odrzucił jako niedopuszczalną (art. 410 par. 1 kpc), ponieważ skargę złożyła samaubezwłasnowolniony, a wyznaczony opiekun nie zatwierdził tej czynności.
art. 560 kpc
§ 1. Do zaskarżania postanowień uprawniony jest sam ubezwłasnowolniony nawet wówczas, gdy ustanowiony został doradca tymczasowy albo kurator.
§ 2. Do środków odwoławczych wnoszonych przez osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie stosuje się art. 368. Środka odwoławczego wniesionego przez osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie odrzuca się z powodu nieusunięcia braków formalnych.
Skuteczne okazało się zażalenie skierowane do Sądu Najwyższego: nawet ubezwłasnowolniony, dla którego ustanowiono kuratora, jest uprawniony do samodzielnego zaskarżenia postanowienia o ubezwłasnowolnieniu — nie tylko bez udziału lub zgody, ale także wbrew woli kuratora (art. 560 par. 1 kpc). Nie budzi wątpliwości orzecznictwa, iż przepis ten ma zastosowanie do każdego postanowienia wydanego w sprawie o ubezwłasnowolnienie, jeśli przysługuje od niego środek odwoławczy — czyli ubezwłasnowolniony może sam siebie reprezentować także w postępowaniu dotyczącym uchylenia lub zmiany rodzaju ubezwłasnowolnienia.
art. 559 par. 3 kpc
Z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić także ubezwłasnowolniony.
Wprawdzie w uchwale Sądu Najwyższego stanowiącej zasadę prawną stwierdzono, że osoba taka nie może zgłosić wniosku o wszczęcie postępowania o uchylenie ubezwłasnowolnienia lub zmianę postanowienia, zaś brak zdolności procesowej wymaga w tym przypadku zgody przedstawiciela ustawowego (uchwała 7 sędziów SN z 10 listopada 1969 r., III CZP 56/69) — jednak po dodaniu art. 559 par. 3 kpc (a to znów wskutek wyroku TK z 7 marca 2007 r., K 28/05) nie ma wątpliwości, że osobie ubezwłasnowolnionej przysługuje podmiotowość procesowa w sprawach dotyczących własnego ubezwłasnowolnienia — także w odniesieniu do zaskarżenia postępowania o wznowienie postępowania (ba, ubezwłasnowolniony uprawniony jest nawet do złożenia wniosku o samoubezwłasnowolnienie, por. uchwała SN z 28 września 2016 r., III CZP 38/16).
W konsekwencji SN uchylił zaskarżone postanowienie, co oznacza, że sąd II instancji będzie musiał merytorycznie rozpoznać sprawę.