Czy urząd może żądać okazania ważnego dowodu osobistego przy składaniu podania paszportowego? Czy odmowa przyjęcia wniosku o paszport może być podyktowana brakiem dowodu osobistego? Czy zatem w takim przypadku urzędnik może po prostu zamknąć okienko — czy jednak powinien formalnie odmówić wszczęcia postępowania ze względu na braki formalne wniosku? (nieprawomocny wyrok WSA w Łodzi z 14 marca 2023 r., III SAB/Łd 154/22).
Sprawa zaczęła się od złożenia wniosku o wydanie paszportu (opłaconego, z dołączoną fotografią; rzecz działa się jeszcze pod rządami poprzednich przepisów). Jednakże urzędnik w okienku odmówił przyjęcia wniosku, powołując się na brak ważnego dowodu osobistego. Kilka dni później zainteresowany poprosił o wydanie paszportu tymczasowego, wskazując, że od kilku miesięcy bezskutecznie próbuje uzyskać dowód osobisty (z okruszków wnoszę, że ma to związek z odciskami palców… — zgadzają się inicjały skarżącego), w odpowiedzi wojewoda opisał procedurę ubiegania się o dokument podróży, w tym wyjaśnił, iż przychodząc pod paszport należy legitymować się ważnym dowodem osobistym.
Zdaniem obywatela urząd powinien był, odmawiając przyjęcia wniosku, wydać formalne postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, lub po prostu decyzję o odmowie wydania paszportu, zatem najsamprzód wniósł ponaglenie do MSWiA, a później WSA skargę na bezczynność organu.
W odpowiedzi na skargę wojewoda zwrócił uwagę, iż przepis nakazujący wydać pisemną informację o odmowie przyjęcia wniosku paszportowego jest dopiero w aktualnych przepisach. Natomiast skarżącego nie tyle spotkała odmowa przyjęcia wniosku o paszport, ile wyjaśniono mu zasady ustalania tożsamości i obywatelstwa polskiego, po czym odstąpił on od jakichkolwiek czynności. Wizyta w urzędzie miała charakter wyłącznie informacyjny, aczkolwiek gdyby skarżący chciał złożyć jakiś wniosek, byłby on przyjęty.
art. 45 ustawy o dokumentach paszportowych
Organ paszportowy informuje wnioskodawcę na piśmie utrwalonym w postaci papierowej o nieprzyjęciu wniosku o wydanie dokumentu paszportowego, gdy:
1) nie przedłożono fotografii spełniającej wymogi, o których mowa w art. 41;
2) nie przedłożono dokumentów [potwierdzających uprawnienie do złożenia wniosku w imieniu osoby o bez lub o ograniczonej zdolności do czynności prawnych];
3) osoba, której ma być wydany dokument paszportowy, odmówiła złożenia odcisków palców, jeżeli złożenie odcisków palców jest wymagane;
4) osoba, której ma być wydany dokument paszportowy, odmówiła złożenia podpisu, jeżeli podpis jest wymagany.
Wojewódzki Sąd Administracyjny przypomniał, iż zgodnie z kpa datą wszczęcia postępowania jest dzień wpływu podania do organu. Jeśli treść wniosku jest obciążona brakami formalnymi, urząd powinien wezwać wnioskodawcę do ich usunięcia, pod rygorem pozostawienia sprawy bez rozpoznania (art. 64 par. 2 kpa) — te same zasady dotyczą wniosków o wydanie paszportu. Skoro więc mężczyzna był w okienku i jako taki wniosek złożył (choćby i ustnie), lecz nie dostał ani jakiejkolwiek odmowy przyjęcia wniosku o paszport, ani wezwania do uzupełnienia braków, to należy przyjąć, że organ postępowanie wszczął i prowadzi — a więc powinien wydać paszport w ciągu normatywnych 30 dni. Jeśli jednak urząd zamierza odmówić wydania paszportu, to należy wydać decyzję negatywną (przy czym ani aktualna, ani poprzednia ustawa paszportowa nie pozwalają na odmowę ze względu na brak ważnego dowodu osobistego — odmowa wydania paszportu może nastąpić ze względu na brak potwierdzenia danych osobowych lub obywatelstwa polskiego, co jednak może nastąpić nie tylko na podstawie dowodu osobistego, ale także dostępnych rejestrów, np. rejestru PESEL).
Sumarycznie oznacza to, iż wojewoda dopuścił się bezczynności — zatem w wydanym wyroku WSA zobowiązał go do rozpatrzenia wniosku w ciągu 30 dni doręczenia odpisu prawomocnego orzeczenia (które najwyraźniej na razie nie jest prawomocne).
Zamiast komentarza: wniosek jest prosty: w języku urzędników nie powinno być czegoś takiego jak „nie przyjmę pańskiego wniosku i co mi pan zrobi?!” — o ile nie taka odmowa nie ma wyraźnego umocowania w przepisach.
(ujęcie czysto ilustracyjne, fot. Olgierd Rudak, CC BY-SA 4.0)