Wakacje pełną gębą, pewnie niektórzy dopiero teraz zaczynają szukać dokumentów podróżnych. Dziś zatem czas na kilka zdań o tym, czy unieważnienie paszportu posiadanego przez osobę podejrzaną o popełnienia przestępstwa oznacza zakaz wyrobienia nowego paszportu w przyszłości? Czy jednak w takim przypadku prokurator powinien pamiętać o tym, że należy wówczas wystąpić o ograniczenie prawa do posiadania dokumentu paszportowego? (nieprawomocne postanowienie WSA w Olsztynie z 18 kwietnia 2024 r., II SA/Ol 1142/23).
Sprawa zaczęła się w 2022 r. od unieważnienia, na żądanie prokuratury, paszportu należącego do mężczyzny, wobec którego prowadzone było postępowanie przygotowawcze oraz wpisania do ewidencji wydanych i unieważnionych dokumentów paszportowych zastrzeżenia prawa do posiadania takiego dokumentu. [edit: rzekomego zastrzeżenia, ponieważ w istocie prokurator tylko „skasował” paszport, ale nie zakazał wydania nowego dokumentu]
Kilka miesięcy później weszła w życie nowa ustawa o dokumentach paszportowych, na podstawie której utworzono nowy Rejestr Dokumentów Paszportowych, do którego przeniesiono wszystkie dane z ewidencji — jednak wojewoda zdecydował o wycofaniu zastrzeżenia o zakazie wyrobienia nowego paszportu, o czym poinformował prokuraturę.
Zdaniem prokuratora tylko prowadzący postępowanie jest władny wycofać zastrzeżenie z RDP (do tego czasu zakaz posiadania paszportu ma uniemożliwić ucieczkę podejrzanego z kraju), zatem najsamprzód wezwał urząd do przywrócenia wpisu, a następnie złożył skargę do WSA.
W ocenie wojewody skarga była o tyle bezzasadna, że unieważnienie paszportu dotyczy tylko jednego, konkretnego dokumentu. Czynność taka „konsumuje” się po unieważnieniu tego paszportu, ale zainteresowana osoba może wystąpić o nowy paszport. Jeśli natomiast organ prowadzący postępowanie zamierza nałożyć na obywatela skuteczne ograniczenie prawa do posiadania dokumentu paszportowego w przyszłości, należy złożyć odrębny wniosek, którego skutkiem będzie odmowa wydania nowego dokumentu. Stąd też nie było ani podstaw, ani potrzeby przeniesienia danych do RDP.
Co więcej skarga na czynność informacyjną nie jest w ogóle dopuszczalna.
z ustawy o dokumentach paszportowych
art. 37 ust. 3 pkt 3 Organ paszportowy wprowadza do Rejestru Dokumentów Paszportowych sporządzone w postaci elektronicznej dokumenty związane z:
3) ograniczeniem prawa do posiadania dokumentu paszportowego.
art. 54 ust. 1 pkt 2 Organ paszportowy, do którego wpłynął wniosek o wydanie dokumentu paszportowego, odmawia wydania dokumentu paszportowego:
2) na wniosek organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko osobie ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego;
art. 70 ust. 2 W okresie ważności dokument paszportowy unieważnia się w przypadku:
11) wniosku o unieważnienie dokumentu paszportowego złożonego przez:
a) sąd prowadzący przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne,
b) organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, organ postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego,
c) sąd prowadzący postępowanie w sprawie o wykonywanie władzy rodzicielskiej w zakresie unieważnienia dokumentu paszportowego osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub osoby posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych, która nie ukończyła 18. roku życia.
art. 82 ust. 1 pkt 6 W Rejestrze Dokumentów Paszportowych przetwarza się:
6) dane dotyczące wniosku o odmowę wydania i unieważnienie dokumentu paszportowego (…)
Wojewódzki Sąd Administracyjny zgodził się z tą argumentacją: sądowa kontrola administracji publicznej obejmuje orzekanie w sprawie skarg na ściśle określone decyzje, akty lub czynności (art. 3 par. 2 ppsa).
Zaskarżone do sądu administracyjnego mogą być akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.
Pismo informacyjne wojewody o wycofaniu zastrzeżenia co do unieważnienia paszportu (braku przeniesienia danych do Rejestru Dokumentów Paszportowych) nie jest wskazaną w tym przepisie decyzją, aktem lub czynnością podlegającą zaskarżeniu. Rację ma także urząd twierdząc, że zastrzeżenie miało charakter jednorazowy i dotyczyło paszportu posiadanego przez podejrzanego; dokument unieważniony uniemożliwia przekraczanie granic, jednak wobec braku żądania ograniczenia prawa do posiadania paszportu obywatel może zawnioskować o wyrobienie nowego dokumentu w przyszłości, na co nie ma wpływu wcześniejsze unieważnienie paszportu.
Biorąc pod uwagę niedopatrzenie i błąd formalny prokuratora WSA odrzucił skargę jako niedopuszczalną.