Związanie sądu cywilnego wyrokiem karnym skazującym (na przykład w sprawie Intrum Justitia)

W komentarzu do poprzedniego tekstu poświęconego wezwaniom do zapłaty wysyłanym przez firmę Intrium Justitia za rzekome naruszenie praw autorskich P.T. Czytelnik poprosił o objaśnienie powiązań pomiędzy (ewentualnie umorzonym) postępowaniem karnym a ryzykiem zapłacenia odszkodowania w postępowaniu cywilnym.
No to jedziemy dalej z tematem, trza kuć żelazo póki gorące ;-)

Zatem temat przewodni na wieczór to związanie sądu cywilnego wyrokiem karnym skazującym — bo tylko o czymś takim możemy mówić całkowicie poważnie.

Sprawę reguluje art. 11 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym:

Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.

Konstrukcja normy jest prosta jak budowa cepa i wyłuszczyć można ją w następujący sposób:

• sąd cywilny jest związany ustaleniami sądu karnego, wyłącznie jednak pod warunkiem, że w sprawie karnej został wydany wyrok;
• oznacza to, że sąd cywilny — na przykład badający spór o odszkodowanie za naruszenie autorskich praw majątkowych — nie jest związany innymi rozstrzygnięciami, niezależnie od tego czy poczyniła je prokuratura, czy też nawet sąd (pamiętajmy, że np. postanowienie o umorzeniu postępowania może wydać także sąd — nie tylko prokuratura);
• na przykład w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 stycznia 2015 r. (sygn. akt I ACa 1103/14) powiedziano, że „w świetle art. 11 kpc jedynie ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Zatem treść postanowienia o umorzeniu postępowania, zwłaszcza ustalenia faktyczne i ocena materiału dowodowego zgromadzonego w toku śledztwa, nie są dla sądu cywilnego wiążące w tym znaczeniu, iż sąd mógł poczynić odmienne ustalenia”;
• istotne: sąd cywilny będzie związany orzeczeniem sądu karnego, jednak wyłącznie w sprawie o przestępstwo — wątki wykroczeniowe się nie liczą, chociaż „nie oznacza to jednak, że orzeczenia te, w tym wyroki nakazowe nie mogą stanowić w toku postępowania cywilnego dowodu z dokumentu” (tak np. Sąd Okręgowy w Krakowie w wyroku z 22 stycznia 2015 r., sygn. akt III APa 23/14);
• prejudycjalny charakter mają jednak wyłącznie wyroki skazujące — sąd cywilny nie będzie związany wyrokiem uniewinniającym, natomiast „wyrok uniewinniający ma zaś charakter dokumentu urzędowego podlegającego ocenie w ramach kryteriów z art. 233 par. 1 kpc” (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 29 stycznia 2014 r., sygn. akt I ACa 949/13);
• słowem: sąd cywilny bierze pod uwagę ustalenia sądu karnego, które skończyły się albo uniewinnieniem (albo umorzeniem, albo czymkolwiek jeszcze), ale ma prawo je oceniać po swojemu;
• nie oznacza to jednak, że ze związania sądu cywilnego skazującym orzeczeniem sądu karnego wynika cokolwiek dla odpowiedzialności cywilnej — wszystko czego sąd cywilny nie może zrobić, to poczynić własnych ustaleń co do istoty sprawy. Jak wyłożył to Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 5 czerwca 2014 r. (sygn. akt I ACa 109/14): „przepis art. 11 kpc, jako przepis procesowy nie reguluje i nie przesądza kwestii odpowiedzialności cywilnej. O skutkach cywilnoprawnych wynikających z czynu objętego prawomocnym wyrokiem skazującym decyduje cywilne prawo materialne. Istota związania sądu cywilnego skazującym wyrokiem karnym wyraża się w tym, że w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego wchodzi czyn opisany w sentencji karnego wyroku skazującego, a sąd ten pozbawiony jest możliwości dokonywania ustaleń w tym zakresie, w tym w szczególności ustaleń odmiennych niż przeniesione na podstawie tego wyroku z procesu karnego. Oznacza to, że stwierdzenie w wyroku przez sąd karny popełnienia przestępstwa, nie zwalnia sądu cywilnego od badania okoliczności, czy poszkodowany przyczynił się do powstania szkody spowodowanej przez skazanego”.

Rekapitulując temat: skoro Prokuratura Rejonowa w Otwocku umorzyła postępowanie z zawiadomienia Intrum Justitia (I Ds. 1769/14), to oznacza, że do odpowiedzialności karnej za rzekome nielegalne rozpowszechnianie filmu nikt nie zostanie pociągnięty — zatem nie będzie wyroku skazującego — zatem żaden sąd cywilny nie będzie związany wyrokiem. To wszystko co o sprawie można powiedzieć całkowicie serio; na pewno nie da się powiedzieć, że: (i) umorzenie postępowania oznacza ucięcie wątków odszkodowawczych; (ii) w ewentualnym postępowaniu cywilnym sąd byłby związany postanowieniem o umorzeniu sprawy karnej (w ten sposób, że oddalałby roszczenia).

Natomiast — nauczony już jestem, że w takich drażliwych pytaniach wskazany jest wysoki poziom nasycenia łopatologią — nie jest też tak, że oto Intrum Justitia dostaje jakiś cudowny sposób na uzasadnienie swoich roszczeń (że niby skoro umorzenie nie oznacza uniewinnienia, to jednak argumenty są). Ja bym powiedział, że wręcz przeciwnie; ale może też być tak, że ktoś tam wpadł na to, że jednak walka z czymś co wygląda na dozwolony użytek poprzez postępowanie karne nie przystoi… ;-)