To dobry temat na pierwszy dzień lipca: informacja o konsekwencjach art. 202 par. 1 ksh bywa największym zaskoczeniem dla zarządów spółek z o.o.: jeśli corocznie mandat członka nie zostanie „odnowiony”, dochodzi do jego wygaśnięcia w dniu zatwierdzenia sprawozdania. Konsekwencją tego zaniedbania może być nawet uznanie, że spółka nie jest prawidłowo reprezentowana… No właśnie, a może jednak istnieje coś takiego jak domniemane odnowienie kadencji członków zarządu?
wyrok SN z 4 marca 2015 r. (IV CSK 340/14)
W braku wyraźnej regulacji w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, iż członkowie zarządu są powołani na czas nieoznaczony, przy jednoczesnym braku wskazania, że są oni powoływani na określoną tam kadencję (np. 3 lat), przepis art. 202 § 1 ksh wprowadza domniemanie, że kadencja członka zarządu trwa jeden rok. Oznacza to, że zarządcy muszą co roku poddać się weryfikacji wspólników. Wspólnicy niezadowoleni z pracy zarządu nie „odnowią” mandatu członkom zarządu, których roczna kadencja się zakończyła. Brak dowodu na to, aby istniały w formie pisemnej uchwały o odnowieniu członkom zarządu mandatu na kolejne kadencje (o powołaniu na kolejne kadencje), nie stoi na przeszkodzie ocenie, że byli oni powoływani w formie uchwał podejmowanych per facta concludentia.
Sprawy miały się następująco: w skardze kasacyjnej od orzeczenia strona pozwana powołała się na nieważność postępowania — a to wskutek braku organu powołanego do reprezentacji (zarządu) spółki z o.o. powodowej oraz nienależytego umocowania pełnomocnika.
Rozchodziło się o trzech członków zarządu powołanych w 2002 r. przez zgromadzenie wspólników, przy czym długość ich kadencji nie została określona. W kolejnych latach WZ sukcesywnie podejmowało uchwały w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdań oraz podziału zysku lub pokrycia strat, z czego papiery były składane do KRS. Pierwsza zmiana w składzie zarządu nastąpiła w 2014 r. — „Nigdy też nie określono kadencyjności członków pierwotnego zarządu. W tych okolicznościach należy przyjąć, że zarząd pozwanej w istocie został powołany na czas nieokreślony”.
art. 202 ksh
§ 1. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu.
§ 2. W przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. (…)
§ 4. Mandat członka zarządu wygasa również wskutek śmierci, rezygnacji albo odwołania ze składu zarządu.
Konsekwencją art. 202 ksh jest to, że jeśli umowa spółki z o.o. nie stanowi inaczej mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia WZ zatwierdzającego sprawozdanie za pierwszy pełen rok obrotowy sprawowania przez niego funkcji, chyba że został on powołany na kadencję dłuższą niż rok (wówczas mandat wygasa po upływie tego okresu).
W praktyce jednak — jak to u prawników — przepis ten rozumie się dwojako:
- mandat członka zarządu wygasa po pierwszym roku nawet jeśli został on powołany na czas nieokreślony (uchwała SN z 21 lipca 2010 r., III CZP 23/10);
- po powołaniu członka zarządu na czas nieoznaczony sprawuje on swą funkcję aż do odwołania (art. 202 par. 4 ksh — wyrok SN z 12 października 2011 r., II CSK 29/11).
Zdaniem Sądu Najwyższego stanowiska te nie są całkowicie rozbieżne: kluczowe jest to, czy wspólnicy w umowie spółki wyrazili wolę powołania członka zarządu na czas nieokreślony. Wspólnicy są bowiem uprawnieni do ustalenia w umowie spółki, że kadencje członków zarządu nie mają określonej długości, wówczas następuje wyłączenie reguły wynikającej z art. 202 par. 1 ksh — zatem mandat członka zarządu wygasa wyłącznie w sytuacjach wskazanych w art. 202 par. 4 ksh. W przypadku braku jakichkolwiek postanowień przyjmuje się, że zarząd powołany jest na jeden rok — i okres ten kończy się w dniu podjęcia uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania (musi wówczas dojść do „odnowienia” mandatu).
Członkowie zarządu powodowej spółki zostali powołani w 2002 r., zaś ani umowa spółki, ani uchwała nie określiła długości ich kadencji — czyli mandaty powinny były wygasnąć wraz z zatwierdzeniem sprawozdania za pierwszy pełen rok pełnienia funkcji (czyli wraz z odbyciem WZ w 2004 r.).
Jednakże SN wskazuje, iż należy brać pod uwagę „czy mandat pierwotnych członków zarządu został odnowiony wskutek poddania się przez nich weryfikacji wspólników”. Przeto skoro przez całą dekadę spółka funkcjonowała, prowadziła działalność, odbywały się zgromadzenia wspólników, na których podejmowano wszelkie niezbędne uchwały i żadne zmiany nie pojawiały się w KRS, to nawet przy braku uchwał pisemnych można przyjąć, że „byli oni powoływani w formie uchwał podejmowanych per facta concludentia”. Można bowiem domniemywać woli wspólników zachowania status quo w zarządzie (zwłaszcza, że wspólnicy większościowi byli członkami zarządu).
W ogólności chodzi o to, że dla ważności uchwały zebrania wspólników nie jest wymagane zachowanie formy pisemnej podjęcia uchwały, podobnie jak o jej skuteczności nie świadczy ani podpis przewodniczącego ani jej ogłoszenie — istotne jest to czy ma ona pokrycie w rzeczywiście oddanych głosach.
Dla SN rozważania te były przesłanką do oddalenia skargi kasacyjnej — ponieważ powódka cały czas była prawidłowo reprezentowana przez skutecznie powołany zarząd — natomiast orzeczenie warto mieć na uwadze w kontekście rozpoczynającego się „sezonu grzewczego” w spółkach.