Zawezwanie do zawarcia próby ugodowej jest jednym ze środków na „proste i bezstresowe” przerwanie biegu przedawnienia — ale czy owo przerwanie dotyczy całości roszczeń wynikających ze spornego stosunku prawnego, czy też jest skuteczne wyłącznie do kwoty wskazanej we wniosku? A przy okazji: czy zarzut przedawnienia może być skutecznie złożony przez pełnomocnika procesowego, czy jednak jest to czynność materialnoprawna, która wymaga szczegółowego (nieprocesowego) pełnomocnictwa?
wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 lutego 2018 r. (sygn. akt VII AGa 110/18)
Zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg terminu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 kc jedynie co do wierzytelności w zawezwaniu tym określonych, tak co do przedmiotu żądania, jak i wysokości. Nie przerywa zaś co do innych roszczeń, które mogą wynikać z tego samego stosunku prawnego, ani ponad kwotę w zawezwaniu określoną.
Spór dotyczył części należności za wykonanie dokumentacji projektowej stacji metra: zamawiający (generalny wykonawca budowy) dostarczył wykonawcy projektu błędne dane, co zmusiło do zmiany projektu. Na dodatkowe prace zawarto aneks, w którym nie określono wynagrodzenia wykonawcy — zaś jak przyszło do płatności zamawiający stwierdził, że skoro nie określono wynagrodzenia, to on nie dostał na to środków od inwestora, więc nie ma z czego zapłacić.
Biuro projektowe najpierw skierowało wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, a następnie — wychodząc z założenia, że doszło do naruszenia autorskich praw majątkowych — powództwo o odszkodowanie (alternatywnie domagając się wynagrodzenia za korzystanie z utworu).
Zdaniem pozwanego wniosek o zawezwanie do zwarcia próby ugodowej nie przerwał biegu przedawnienia, albowiem powód chciał ustalenia wysokości wynagrodzenia, ale wyraził żądania zapłaty i nie określił wysokości dochodzonego roszczenia — zatem samo roszczenie jest już przedawnione.
Sąd I instancji stwierdził, że skoro strony ustaliły konieczność przeprowadzenia dodatkowych prac, nie określając wynagrodzenia wykonawcy, to należy mu się wynagrodzenie odpowiadające nakładowi pracy oraz inne poniesione nakłady, których wartość wyliczył biegły (art. 628 par. 1 kc). Wniosek ugodowy doprowadził do skutecznego przerwania biegu przedawnienia (art. 123 par. 1 pkt 1 kc) — bo przedmiot żądania i wysokość roszczenia wskazują, że miał on na celu uzyskanie należnego wynagrodzenia za wykonany projekt.
Nie doszło jednak do naruszenia praw autorskich do projektu architektonicznego, albowiem zgoda autora nie jest wymagana dla jego pojedynczego wykorzystania (art. 61 pr.aut.). Niezależnie od tego samo roszczenie z tytułu naruszenia praw autorskich było już przedawnione.
Częściowo skuteczna okazała się apelacja wniesiona przez stronę pozwaną: roszczenia z umowy o dzieło przedawniają się po upływie 2 lat, powód przed upływem tego okresu złożył wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 kpc). Nie oznacza to jednak, że wniosek ten doprowadził do przerwania biegu przedawnienia — skuteczność jego jest bowiem ograniczona tylko i wyłącznie do konkretnie oznaczonej wierzytelności, która musi być sprecyzowana co do przedmiotu jak i wartości. Wniosek ugodowy nie prowadzi do biegu przedawnienia innych roszczeń, nawet jeśli dotyczą tego samego stosunku prawnego.
Warunek taki spełnia także złożony w trybie art. 185 kpc wniosek o ustalenie wysokości wynagrodzenia, który nie musi formułować „żądania” zapłaty — wszakże istotą tego postępowania jest zawarcie ugody — zaś skoro nie jest to postępowanie sporne, które miałoby na celu zasądzenie świadczenia, nie stosuje się do niego wymogów dokładnego określenia roszczenia oraz wykazania okoliczności, z których żądania te wynikają. Nie ma też znaczenia, czy wnioskodawcą motywuje rzeczywista chęć zawarcia ugody, czy też tylko przerwania biegu przedawnienia — skutkiem złożenia określonego wniosku ugodowego zawsze będzie przerwanie tego biegu.
Skoro jednak bieg przedawnienia ulega przerwaniu tylko co do określonej we wniosku wysokości, sąd nie może uwzględnić roszczeń w wysokości przewyższającej kwotę wskazaną w postępowaniu ugodowym (i dlatego nie uwzględniono roszczeń co do kwoty, jaka nie była objęta wnioskiem o zawarcie ugody).
Bezskuteczna okazała się natomiast apelacja strony powodowej, której zdaniem pełnomocnik procesowy nie jest uprawniony do złożenia zarzutu przedawnienia — bo nie wynika to z dyspozycji art. 91 kpc. Sąd podkreślił, że złożenie oświadczenia o przedawnieniu wchodzi w zakres umocowania pełnomocnika, który jest uprawniony do podejmowania wszelkich czynności zmierzających do wygrania procesu (w przeciwieństwie do odbierania oświadczeń materialnoprawnych, których złożenie pełnomocnikowi może być bezskuteczne, por. „Zarzut przedawnienia roszczenia może być złożony w apelacji — wierzycielowi, nie pełnomocnikowi powoda!”). Co więcej analizując różnice w skutkach potrącenia i przedawnienia roszczenia (wygaśnięcie zobowiązania vs. powstanie zobowiązania naturalnego), zarzut przedawnienia ma charakter wyłącznie procesowy — czyli nie odnosi się do materialnoprawnego istnienia samego zobowiązania, przeto tym bardziej mieści się w zakresie pełnomocnictwa procesowego.
Nie uwzględniono także argumentacji dotyczącej naruszenia praw autorskich: wprawdzie w dniu wniesienia powództwa roszczenia te nie były jeszcze przedawnione (okres przedawnienia odszkodowania z art. 79 pr.aut. liczyć należy odrębnie dla każdego dnia, w którym powód „dowiadywał” się o naruszeniu jego praw (art. 442(1) kc); roszczenie dotyczące honorarium podlega standardowemu okresowi przedawnienia wskazanemu w art. 118 kc) — to jednak z racji brzmienia art. 61 pr.aut. zamawiający był uprawniony do podjęcia jednej budowy na podstawie tego projektu, zatem nie można mówić, by wykorzystanie projektu oznaczało naruszenie praw twórcy, który (w domyślny sposób) udzielił licencji niewyłącznej (por. „Czy wykorzystanie utworu po odstąpieniu od umowy przez wykonawcę narusza jego prawa autorskie?”).
Finalnie sąd II instancji zmniejszył kwotę, którą musi zapłacić strona pozwana — jednak co do zasady podzielając stanowisko firmy projektowej.