Czy obowiązek zapłaty dodatkowego wynagrodzenia należnego artyście wykonawcy od producenta fonogramu może obciążać podmiot, który w momencie dokonywania nagrań w ogóle nie istniał? Czy jakiekolwiek roszczenia można wysuwać pod adresem licencjobiorcy (jako tego, który czerpie dochody z twórczości), czy jednak zobowiązanym może być tylko producent nagrania? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 maja 2020 r., I ACa 603/19).
Orzeczenie wydano w sprawie z powództwa organizacji zbiorowego zarządzania, która domagała się od firmy prowadzącej działalność w zakresie produkcji muzyki, wydawania czasopism oraz postprodukcji filmów i nagrań wideo udzielenia informacji — listy fonogramów (pochodzących z lat 1963-67) zawierających artystyczne wykonania, które zostały zwielokrotnione, wprowadzone do obrotu lub publicznie udostępnione, wraz z nazwiskami lub pseudonimami artystów, a także wysokości uzyskanych z tego tytułu przychodów.
art. 105 ust. 2 pr.aut. (uchylony ustawą o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi)
W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może się domagać udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat.
Zdaniem pozwanej spółki roszczenia były całkowicie bezzasadne: roszczenie informacyjne dotyczy wykonań artystycznych, co do których okres ochronny wydłużono z 50 do 70 lat (Dz.U. z 2015 r. poz. 994), zatem takich, które powstały przed 1967 r. Zobowiązanym do odprowadzenia tantiem jest producent fonogramu (art. 94 ust. 3 pr.aut.) — skoro więc spółka powstała w 2001 r. i nie jest następcą prawnym żadnego podmiotu istniejącego w 1967 r., nie może być traktowana jako producent tych nagrań.
art. 48 ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 1293)
W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może się domagać udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat.
Sąd przypomniał, iż co do zasady artystom wykonawcom, którzy przenieśli prawa lub udzielili producentowi wyłącznej licencji za zapłatą jednorazowego wynagrodzenia, przysługuje, po wygaśnięciu podstawowego zakresu ochrony — czyli po upływie 50 lat od publikacji nagrania, aż do 70 roku — coroczne dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 20% przychodów (art. 95(3) pr.aut.). Zapłata tego wynagrodzenia następuje poprzez organizację zbiorowego zarządzania prawami, któremu służby stosowne roszczenie informacyjne — w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla ustalenia wysokości należności.
art. 95(3) ust. 1-2 i ust. 8 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dodany Dz.U. z 2015 r. poz. 994)
1. Jeżeli przeniesienie praw do artystycznego wykonania na producenta fonogramu albo udzielenie mu licencji wyłącznej na korzystanie z artystycznego wykonania nastąpiło za jednorazowym wynagrodzeniem, artysta wykonawca ma prawo do corocznego dodatkowego wynagrodzenia od producenta fonogramu za każdy rok następujący po upływie pięćdziesięciu lat po roku publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób.
2. Kwota dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, wynosi 20% przychodu producenta fonogramu uzyskanego w poprzednim roku z tytułu zwielokrotniania, wprowadzania do obrotu i publicznego udostępniania fonogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
8. Artysta wykonawca lub organizacja zbiorowego zarządzania (…) mogą domagać się od producenta fonogramu udzielenia wszelkich informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości należnego im dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, i jego wypłaty.
Jednakże niezależnie od domniemania uprawnień organizacji zbiorowego zarządzania prawami (art. 5 ust. 1 uzzpapp), nie ma wątpliwości, że ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że wynika to bezpośrednio z jej treści. Zasada nieretroakcji przepisów regulujących sferę cywilną odnosi się także do roszczeń wynikających z praw autorskich, w tym także roszczenia informacyjnego. Status producenta wynika z kolejnego domniemania prawnego — otóż jest nim podmiot, pod którego nazwiskiem lub nazwą fonogram został po raz pierwszy sporządzony.
art. 94 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Domniemywa się, że producentem fonogramu lub wideogramu jest osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) fonogram lub wideogram został po raz pierwszy sporządzony.
Skoro tak, to jest jasne, że podmiot powołany w 2001 r. nie mógł być producentem fonogramów powstałych w latach 1963-67, toteż nie może jej obciążać zarówno obowiązek informacyjny, jak i zobowiązania wynikające z dodatkowego wynagrodzenia należnego artystom wykonawcom. Co więcej w toku postępowania dowiedziono, że spółka nie tylko nie jest wytwórcą nagrań, ale ich licencjobiorcą, czyli użytkownikiem — czyli korzysta z dóbr wytworzonych przez producenta, w zamian za określoną opłatę licencyjną. Zdaniem sądu dyspozycja art. 95(3) pr.aut. nie budzi wątpliwości: za zapłatę dodatkowego wynagrodzenia należnego artystom wykonawcom odpowiada tylko i wyłącznie producent fonogramu — nie ma przy tym znaczenia ani przeciwne stanowisko MKiDN, ani też poglądy nauki (por. Machała Wojciech (red.), Sarbiński Rafał Marcin (red.), „Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz”), albowiem w świetle wykładni językowej norma jest jasna i jednoznaczna, zaś wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna.
Biorąc pod uwagę, że dodatkowe wynagrodzenie należne artyście wykonawcy nie przysługuje ani od licencjobiorcy, ani od podmiotu, który powstał wiele lat po nagraniach, sąd prawomocnie oddalił całość roszczeń przedstawionych przez organizację zbiorowego zarządzania prawami.