Nowe zasady dochodzenia roszczeń z weksla przeciwko konsumentowi (i nie tylko)

Krótko i na temat, ale na pewno komuś się przyda: wczoraj w Dzienniku Ustaw ukazała się niedługa acz całkiem istotna ustawa m.in. zmieniająca przepisy określające dochodzenie roszczeń z weksla przeciwko konsumentowi (w tym zakazująca indosowania weksli wystawionych przez konsumentów) oraz określająca nowe terminy do zaskarżenia nakazu zapłaty (ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2021 r. poz. 1655).

Jako się rzekło, regulacja obszerna nie jest, przeto pozwolę sobie pokrótce zasygnalizować zmiany:

• dla skuteczności wniesienia pisma do sądu nie będzie już wymagane nadanie go w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego (lub u operatora świadczącego usługi powszechne w innym państwie Unii Europejskiej) — po nowelizacji wystarczające jest nadanie korespondencji przesyłką poleconą w polskiej placówce każdego operatora pocztowego albo „w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej”;

• zwracam uwagę na niuans, który wcale nie musi być bez znaczenia: dotychczas przepis mówił o „innym państwie” UE, teraz wystarczy, że wybierzemy podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji w UE (dopóki polska leży w Unii, dopóty ja to będę tak rozumiał, że termin będzie zachowany nawet jeśli strona wyśle pismo kurierem);
• rozbudowaniu ulega przepis określający termin na zaskarżenie nakazu zapłaty: dotąd były to dwa tygodnie od doręczenia, po nowelizacji pozwany będzie miał na wniesienie środka odwoławczego: (i) 2 tygodnie, jeśli nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym został doręczony w Polsce; (ii) miesiąc, w postępowaniu upominawczym lub nakazowym, a orzeczenie doręczono poza granicami kraju, ale na terytorium Unii Europejskiej; (iii) trzy miesiące, jeśli doręczenie nastąpiło poza terytorium UE (każdy z tych terminów może być indywidualnie dookreślony przez sąd, art. 480(2) kpc);
• ograniczona — do 750 złotych — została także maksymalna wysokość opłaty od wniesionych przez konsumenta zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym (znowelizowany art. 19 ust. 4 uksc);
• przesłanką wydania nakazu zapłaty z indosowanego weksla lub czeku będzie już nie tylko przedstawienie dokumentów uzasadniających roszczenie, ale też — jeśli dłużnikiem jest konsument — załączenie umowy, z której wynika całe roszczenie zabezpieczone wekslem (wraz z deklaracją wekslową i załącznikami); mało tego: dochodząc roszczenia z weksla lub czeku powód będzie miał obowiązek dołączyć jego oryginał oraz złożyć oświadczenie, iż roszczenie dotyczy umowy zawartej z konsumentem — pod rygorem zwrotu pozwu;

• jakby ktoś pytał: ta zmiana niewątpliwie jest pokłosiem orzecznictwa TSUE dotyczącego dochodzenia roszczeń przeciwko konsumentom, które zostały zabezpieczone wekslem — oraz reguły, że sąd nie może uwzględnić roszczenia wyłącznie na podstawie weksla, musi także sprawdzić wszystkie okoliczności sprawy (por. „Sąd ma obowiązek badać klauzule abuzywne z urzędu — a więc nie może „w ciemno” uwzględnić weksla wystawionego przez konsumenta”);
• mało tego: powód (jej przedstawiciel lub pełnomocnik), który złożył — w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności — nieprawdziwe oświadczenie o konsumenckim charakterze roszczenia zabezpieczonego wekslem, może być ukarany przez sąd grzywną;
• natomiast weksel wystawiany przez konsumenta jako spełnienie świadczenia lub zabezpieczenie umowy zawartej z przedsiębiorcą musi mieć klauzulę „nie na zlecenie”, co wyklucza jego indosowanie — zaś przyjęcie od konsumenta weksla lub czeku bez klauzuli uniemożliwiającej przeniesienie poprzez indos będzie stanowiło wykroczenie;

• co ciekawe w przypadku przedsiębiorców nie będących osobą fizyczną odpowiedzialność za owo wykroczenie będzie ponosiła osoba kierująca przedsiębiorstwem lub upoważniona do zawierania umów z konsumentami — to w sumie dość ciekawy przypadek uregulowania swoistego „sprawstwa kierowniczego”;
• czynem nieuczciwej konkurencji staje się naruszenie zakazu praktyk ograniczających konkurencję — zawieranie porozumień ograniczających konkurencję i nadużywania pozycji dominującej (dodany art. 15c uznk);
• od kiedy te zmiany? ustawa wejdzie w życie po 14-dniowym vacatio legis, przy czym: we wszczętych i niezakończonych sprawach stosować będzie się dotychczasowe przepisy o terminach i opłatach od zarzutów od nakazu zapłaty — zaś „do weksli wystawionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe”, co imho należy rozumieć dosłownie: do weksli, ale nie do powództw opartych na wekslach.

Zamiast komentarza: na pierwszy rzut oka nie widzę szczególnych bolączek nowelizacji, szczególnie potrzebne wydaje się ucywilizowanie zasad, na których następuje dochodzenie roszczeń z weksla przeciwko konsumentowi (dla jasności: konsumentowi w rozumieniu art. 22(1) kc, toteż zmiany nie dotyczą „skonsumeryzowanych” przedsiębiorców) — mnie natomiast bardzo cieszy jednoznaczne wskazanie, iż niektóre antykonkurencyjne praktyki będą traktowane jako czyn nieuczciwej konkurencji (nie kryję się przecież z poglądem, że wszystkie te klauzule abuzywne to bzdura — regulator powinien przede wszystkim pilnować rynku przed jawnymi i tajnymi monopolami)…
…a jaka będzie rzeczywistość — to ocenią praktycy (a ja postaram się to opisać na tutejszych łamach).