A skoro wczoraj było o tym, że zażalenie wniesione przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika jest (najwyraźniej) niedopuszczalne, dziś czas na kilka zdań o tym, że wniesienie zażalenia przed doręczeniem uzasadnienia postanowienia jest dopuszczalne — a więc takie zażalenie nie podlega odrzuceniu.
uchwała Sądu Najwyższego z 26 października 2021 r. (III CZP 55/20)
Nie podlega odrzuceniu zażalenie wniesione przez uczestnika postępowania przed doręczeniem mu odpisu postanowienia z uzasadnieniem, o którego sporządzenie ten uczestnik wnosił.
Sprawa zaczęła się od złożonego wniosku o nakazanie zapłaty określonej kwoty za naruszenie obowiązków wynikających z postanowienia sądowego (kontekst pozwala przypuszczać, że był to spór rodziców o opiekę nad małoletnim dzieckiem, art. 598(16) kpc). W uproszczeniu (stan faktyczny jest dość zamieszany i dość niechlujnie opisany): sąd wniosek uwzględnił, kobieta zaskarżyła to postanowienie — ale wyszło na to, że zażalenie wniosła po wysłaniu wniosku o uzasadnienie postanowienia, ale przed jego doręczeniem — co zdaniem sądu odwoławczego usprawiedliwiało zwrócenie się do SN z następującym zagadnieniem prawnym:
Czy zażalenie złożone przez uczestnika postępowania przed doręczeniem odpisu uzasadnienia, o którego sporządzenie wnosił, to jest przed rozpoczęciem biegu terminu do jego złożenia, podlega odrzuceniu?
Sąd Najwyższy przypomniał, że zasadą jest, iż środek odwoławczy można wnieść pod warunkiem uprzedniego wystąpienia o uzasadnienie orzeczenia — zaś apelacja lub zażalenie wniesione bez dochowania tego wymogu podlegają odrzuceniu jako niedopuszczalne z innych przyczyn.
Obowiązek taki ma dwa cele: po pierwsze strona powinna znać przesłanki rozstrzygnięcia, z którym polemizuje, po drugie musi znać je sąd odwoławczy, ponieważ tylko w ten sposób może prawidłowo ocenić odwołanie.
Nie oznacza to jednak, że skarżący musi wyczekiwać na doręczenie uzasadnienia — sęk w tym, że powinien znać motywy kierujące sądem, ale nie ma zakazu stawiania się w „pozycji procesowej utrudniającej mu konstrukcję zaskarżenia” (zaś sąd odwoławczy owo uzasadnienie pozna).
art. 394 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego
Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. Jeżeli przy wydaniu postanowienia sąd odstąpił od jego uzasadnienia, termin liczy się od dnia ogłoszenia postanowienia, a jeżeli podlegało ono doręczeniu — od dnia jego doręczenia.
Na marginesie SN zwrócił uwagę, że nie należy mieszać porządków prawnych — zażalenie to nie skarga kasacyjna, która jako nadzwyczajny środek zaskarżenia obarczona jest znacznie większym rygoryzmem (por. „Przedwczesne wniesienie skargi kasacyjnej” vs. postanowienie SN z 2 czerwca 2011 r., I CZ 40/11).
Sumarycznie oznacza to, że wniesienie zażalenia przed doręczeniem uzasadnienia zażalenia jest dopuszczalne, zatem takie pismo nie może być przez sąd odrzucone.