A skoro jakiś czas temu było o nowych stawkach minimalnych przysługujących radcom prawnym i adwokatom oraz o nowym rozporządzeniu ws. ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015 r. poz. 1801) — to warto chyba zwrócić uwagę na dość świeżą uchwałę Sądu Najwyższego rozstrzygającą czy zasądzone od przeciwnika procesowego wynagrodzenie radcy prawnego z urzędu powinno być podwyższone o podatek VAT?
Uchwała Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2015 r. (III CZP 90/15)
Wynagrodzenie radcy prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzone od strony przeciwnej na rzecz strony reprezentowanej przez tego radcę, podlega podwyższeniu o należny podatek od towarów i usług.
Uchwałę podjęto w odpowiedzi na następujące pytanie:
Czy wynagrodzenie radcy prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzone na rzecz strony reprezentowanej przez tego pełnomocnika od strony przeciwnej, podlega podwyższeniu o podatek od towarów i usług (VAT)?
Spór dotyczył znaczenia pewnego par. 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu — gdzie zdaniem sądu „konieczne wydaje się rozróżnienie sytuacji, w której koszty procesu (a dokładnie wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu strony wygrywającej) zasądzone są od przeciwnika oraz sytuacji, w której koszty te pokrywa, w razie bezskuteczności egzekucji w trybie art. 122 par. 1 kpc, Skarb Państwa”. Co do zasady bowiem koszty te są zasądzane od przeciwnika, zaś dopiero w przypadku bezskuteczności egzekucji — można wystąpić o zwrot tych kosztów przez Skarb Państwa.
Problem odpada jeśli uda się wyegzekwować od przegrywającej strony procesu całość kosztów procesu (a więc kwota ta pokrywa także koszty nieopłaconej pomocy prawnej). Jeśli jednak pełnomocnik zwraca się do sądu o ich zapłatę, należność ta staje się należnością publicznoprawną (i z tą chwilą jest ograniczana do 150% stawki minimalnej — i być może w tym momencie powinno nastąpić podwyższenie kwoty o podatek VAT).
Zdaniem Sądu Najwyższego prawidłowy tryb postępowania obejmuje podwyższenie o stawkę VAT zasądzonej od przegrywającego należności prawnika z urzędu. Nie ma zatem potrzeby czekać na bezskuteczność egzekucji i zapłatę przez Skarb Państwa.
Przepisy będące podstawą rozstrzygnięcia zmieniają się już 1 stycznia 2016 r., jednak wydaje mi się, że par. 4 ust. 3 rozporządzenia o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej nie zmienia istoty uchwały.