A skoro jakiś czas temu było o uchwale SN dotyczącej terminu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych za opóźniony lub odwołany lot, to dziś godzi się poświęcić kilka zdań alternatywie i koniunkcji w przepisie prawa — czyli czy zdaniem SN fraza „broń i amunicja” w przepisie karnym oznacza, że sankcji podlega posiadanie naładowanej broni czy wystarczą same naboje?
wyrok Sądu Najwyższego z 2 marca 2015 r. (IV KK 382/14)
Spójniki „i”, „lub”, użyte w treści ustawy z 1999 r. o broni i amunicji, w tym w jej przepisach karnych, są stosowane zamiennie w znaczeniu enumeracyjnym i nie występują wtedy jako funktory koniunkcji, bądź funktory alternatywy zwykłej.
Pasażer samolotu został obwiniony o posiadanie i przenoszenie w bagażu podręcznym (jeszcze na lotnisku) dwóch sztuk amunicji myśliwskiej nie posiadając przy sobie legitymacji oraz o przechowywanie amunicji w sposób umożliwiający dostęp do niej przez osoby postronne (art. 51 ust. 2 pkt 7 i art. 51 ust. 3 pkt 2 UoBiA). Za posiadanie broni i amunicji z naruszeniem przepisów ustawy nałożono nań grzywnę w wysokości 200 złotych.
SN badając kasację od wyroku na korzyść wniesioną przez Rzecznika Praw Obywatelskich zauważył, że każde przemieszczanie broni (nawet nienaładowanej) lub amunicji może następować w sposób określony przepisami ustawy o broni i amunicji (oraz aktami wykonawczymi). Przewożenie broni lub amunicji środkami transportu publicznego bez stosownego zabezpieczenia stanowi wykroczenie z art. 51 ust. 2 pkt 8 UoBiA.
Jednakże rację ma skarżący, iż obowiązek posiadania legitymacji osoby dopuszczonej do posiadania broni i świadectwa broni nie dotyczy osób posiadających wyłącznie amunicję — przepisy karne rozróżniają konsekwencje naruszenia zakazów posługując się odpowiednio zwrotami „broń i amunicja” bądź „broń lub amunicja”.
Błędne jest natomiast stanowisko, iż nie doszło do wykroczenia przechowywania oraz noszenia „broni i amunicji” w sposób umożliwiający dostęp osoby nieuprawnionej dlatego, że obwiniony posiadał przy sobie wyłącznie naboje — a nie posiadał broni.
Zdaniem ombudsmana dyspozycja normy karnej oparta jest na koniunkcji lub alternatywie — zatem aby obwinionego można było ukarać za zarzucany mu czyn musiał posiadać przy sobie i broń, i amunicję. Tymczasem SN wskazał, że art. 51-52 ustawy o broni i amunicji nie mogą być odczytywane wyłącznie w kontekście dyrektyw wykładni językowej — liczy się także aspekt funkcjonalny, geneza uregulowania (ratio iuris) oraz cel przepisu (ratio legis). Skoro zatem ustawa ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa, to nie można pomijać, iż przepisy karne służą realizacji tego celu także w odniesieniu do amunicji.
Połączenie słów „broń” i „amunicja” spójnikiem „i” nie oznacza, że penalizowane jest wyłącznie przechowywanie i noszenie obu przedmiotów równocześnie — w przeciwnym razie doszlibyśmy do absurdalnego wniosku, iż nie jest wykroczeniem samo przewożenie rozładowanej broni. Użycie wyrażeń pomocniczych — głównie przyimków, spójników oraz partykuł — w przepisach prawa służy budowaniu zdań, jednak nie mogą być odczytywane wyłącznie jako operator logiczny (podobnie w art. 263 kk spójnik „lub” ma na celu wyliczenie przedmiotów, nie zasygnalizowanie alternatywy).
Ponieważ jednak sąd nie ustalił czy przenoszenie amunicji do breneki także wymaga stosownych dokumentów, zaskarżony wyrok został uchylony — sprawa wraca do rozpoznania.
Tytułem komentarza: może i Sąd Najwyższy ma rację — zwłaszcza, że dawno w niepamięć odeszła logika prawnicza nakazująca wyraźne rozróżnienie operatorów logicznych — jest jednak w tej racji pewien istotny feler: skąd zatem mamy wiedzieć kiedy spójnik „i” ma charakter tylko zwykłego wyliczenia, a kiedy aż koniunkcji?!
Inna sprawa, że za takie bagno odpowiada oczywiście legislatywa, która zamiast tworzyć wyliczanki w sposób niebudzący wątpliwości — w punktach, w literach, etc. — posługuje się zdaniami wielokrotnie przekombinowanymi — a później zwykły człowiek kule nosi.