W przypadku znacznego odstępstwa od zadeklarowanej ceny nabycia sprowadzanego samochodu — co przekłada się na wysokość podatku akcyzowego — fiskus może samodzielnie ustalić jego wartość dla celów podatkowych. W tym celu bierze się pod uwagę cenę rynkową, stan techniczny (ważne w przypadku aut uszkodzonych) i wyposażenie — ale czy należy też uwzględnić współczynnik zbywalności pojazdu, czyli łatwość jego odsprzedaży? (nieprawomocny wyrok WSA w Kielcach z 9 czerwca 2020 r., I SA/Ke 81/20).
Orzeczenie dotyczyło odwołania od decyzji izby skarbowej, w której zakwestionowano zadeklarowaną cenę nabycia uszkodzonego samochodu (Mercedes Benz E 200 CDI o pojemności silnika 2148 cm3, 2004 rocznik), co przekładało się na wysokość podstawy opodatkowania podatkiem akcyzowym (właściciel zadeklarował cenę 4,4 tys. złotych, podczas gdy zdaniem urzędu cena rynkowa wynosiła 14,3 tys. złotych). W toku sprawy urząd posłużył się m.in. ekspertyzą biegłego oraz analizą rynku i ogłoszeń motoryzacyjnych w Polsce i we Francji, po czym stwierdził, iż nie ma możliwości zakupienia takiego modelu za tak niską kwotę, nawet szukając auta uszkodzonego.
z art. 104 ustawy o podatku akcyzowym
8. Jeżeli wysokość podstawy opodatkowania […] bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od średniej wartości rynkowej tego samochodu osobowego, organ podatkowy wzywa podatnika do zmiany wysokości podstawy opodatkowania lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie jej wysokości w kwocie znacznie odbiegającej od średniej wartości rynkowej samochodu osobowego.
9. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wysokości podstawy opodatkowania lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie jej wysokości znacznie odbiegającej od średniej wartości rynkowej samochodu osobowego, organ podatkowy określi wysokość podstawy opodatkowania.
11. Średnią wartością rynkową samochodu osobowego jest wartość ustalana na podstawie notowanej na rynku krajowym, w dniu powstania obowiązku podatkowego, średniej ceny zarejestrowanego na terytorium kraju samochodu osobowego tej samej marki, tego samego modelu, rocznika oraz — jeżeli jest to możliwe do ustalenia — z tym samym wyposażeniem i o przybliżonym stanie technicznym, co nabyty na terytorium kraju lub nabyty wewnątrzwspólnotowo samochód osobowy.
W skardze do sądu podatnik m.in. powołał się na różną specyfikę rynku polskiego i francuskiego jeśli chodzi o pojazdy powypadkowe, zaś weryfikacja wartości pojazdu na podstawie cen w ogłoszeniach internetowych 3 lata później prowadzi do błędnych wniosków — nie liczy się bowiem poziom cen z 2019 r. (data prowadzenia postępowania przez skarbówkę) lecz z 2016 r. (data sprowadzenia i sprzedaży maszyny), nie sposób też oceniać wartości uszkodzonych pojazdów na podstawie oglądanych w internecie zdjęć różnych egzemplarzy. Zdaniem skarżącego kluczowa była jednak kwestia specyfiki rynku francuskiego i polskiego: nad Sekwaną i Loarą auta uszkodzone mają zdecydowanie niższą wartość, również z uwagi na „konsekwentną i skuteczną kontrolę stanu technicznego pojazdów”, zaś koszty naprawy są zdecydowanie wyższe, a władze prowadzą politykę subwencjonowania zakupu nowych samochodów, o niższej pojemności silnika i niewielkiej emisji zanieczyszczeń. Nie wzięto także pod uwagę współczynnika zbywalności (słowem: takie auto się na tyle kiepsko sprzedaje, że bez niskiej ceny ani rusz).
Odnosząc się do skargi WSA przypomniał, iż co do zasady podstawą opodatkowania z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu osobowego jest kwota jaką podatnik zapłacił (art. 104 ust. 1 pkt 2 upa). Jednakże w przypadku znacznego odstępstwa zadeklarowanej ceny od średniej ceny nabycia, które nie ma uzasadnionej przyczyny, organ podatkowy ma prawo wezwać właściciela do zmiany wysokości podstawy opodatkowania lub wyjaśnień przyczyn, dla których podana cena odbiega od średniej rynkowej, a to pod rygorem samodzielnego określenia tej wartości (po ustaleniu wartości samochodu przez rzeczoznawcę). Ocena wartości rynkowej samochodu nie może mieć charakteru automatycznego i nie może polegać wyłącznie na porównaniu zadeklarowanej ceny pojazdu ze średnią wartością rynkową — istotą postępowania jest właśnie ocena, czy różnica jest uzasadniona.
W sprawie nie budzi wątpliwości, że podatnik zadeklarował cenę egzemplarza o 55% niższą niż średnia wartość rynkowa takiego modelu pojazdu. Podstawą ustalenia owej średniej wartości jest taki sam samochód, zaś wyłączną podstawą różnicowania wartości może być jego stan techniczny i wyposażenie (art. 104 ust. 11 upa) — nie należy natomiast brać pod uwagę współczynnika zbywalności, który nie ma bezpośredniego związku z wartością transakcyjną i stanowi element wtórny przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu (wyrok NSA z 29 czerwca 2016 r., I GSK 1857/14). Tak rozumiana zbywalność zależy m.in. od popularności rynkowej modelu (łatwości zbycia pojazdu w stanie uszkodzonym lub po jego naprawie), możliwości pozyskania tanich, nowych części zamiennych pochodzących z obrotu poza siecią producenta lub odzyskiwanych z demontażu, wieku pojazdu, rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych, limitujących ich trwałość — ale cechy te dotyczą wyłącznie jego przyszłej sprzedaży, nie zaś ceny, za którą podatnik auto kupił.
Nie było także uchybieniem porównanie cen ofertowych w 2019 r., chociaż do transakcji doszło 3 lata wcześniej: różnice w cenach używanych samochodów są oczywiste, jednak analiza rynku i cen pozwala na prawidłową ocenę jaka była rzeczywista wartość sprowadzanego auta.
Biorąc zatem pod uwagę, iż uwzględnił wszystkie wymagane kryteria ustalenia wartości pojazdu — ustalając stopień uszkodzenia (stan techniczny) i wyposażenie egzemplarza — zaś pominięcie takiego parametru jak współczynnik zbywalności pojazdu wynika z literalnego brzmienia przepisu, WSA oddalił skargę podatnika, utrzymując decyzję w mocy.