A teraz coś z nieco innej beczki czyli kilka zdań o kolejnym wyroku TSUE odnoszącym się do się do afery „Dieselgate” — a dokładnie o tym, że homologacja „okna termicznego” w silnikach koncernu VAG była dopuszczalna, o ile było to konieczne ze względu na bezpieczeństwo użytkowania pojazdu. I, wcale nie na marginesie, krótka dygresja o jakości tłumaczenia unijnego prawodawstwa — i jaki to ma wpływ na jego rozumienie przez Polaków…
wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 8 listopada 2022 r. w/s Deutsche Umwelthilfe eV vs. Volkswagen AG (C-873/19)
1) [Konwencja z Aarhus] sprzeciwia się on temu, aby stowarzyszenie ochrony środowiska, uprawnione do wszczynania postępowań sądowych zgodnie z prawem krajowym, było pozbawione możliwości zaskarżenia przed sądem krajowym decyzji administracyjnej przyznającej lub zmieniającej homologację typu WE pojazdów, która może być sprzeczna [przepisami dot. homologacji typu pojazdów silnikowych w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych (Euro 5 i Euro 6)].
2) Urządzenie ograniczające skuteczność działania może być uzasadnione na podstawie [rozporządzenia w/s homologacji Euro 5 i Euro 6] wyłącznie pod warunkiem, że zostanie ustalone, że urządzenie to odpowiada ściśle potrzebie uniknięcia bezpośredniego ryzyka uszkodzenia lub awarii silnika, spowodowanych wadliwym działaniem elementu układu recyrkulacji spalin, o takiej wadze, że powodują one konkretne zagrożenie w trakcie prowadzenia pojazdu wyposażonego w to urządzenie. Co więcej, urządzenie ograniczające skuteczność działania w rozumieniu wskazanego przepisu „jest niezbędne” wyłącznie wtedy, gdy w chwili uzyskania homologacji typu WE tego urządzenia lub pojazdu wyposażonego w takie urządzenie żadne inne rozwiązanie techniczne nie pozwala uniknąć bezpośredniego ryzyka uszkodzenia silnika lub awarii silnika powodujących konkretne zagrożenie podczas prowadzenia pojazdu.
Sprawa zaczęła się od wydania przez niemiecki Kraftfahrt-Bundesamt (federalny urząd d/s ruchu pojazdów silnikowych) decyzji zatwierdzającej stosowanie przez koncern Volkswagen — acz nie poddanego homologacji — oprogramowania ograniczającego recyrkulację spalin (dla jasności: chodzi oczywiście o aferę „Dieselgate” i cuda z silnikami EA 189). Tę decyzję zaskarżyło jedno ze stowarzyszeń statutowo zajmujących się kwestiami ochrony środowiska, którego zdaniem „okno termiczne” pozwalające na uzyskanie określonych parametrów spalin w określonych warunkach jest zakazanym urządzeniem ograniczającym skuteczność działania, a jego „legalizacja” była niedopuszczalna.
Sprawa trafiła do sądu, który powziął wątpliwość, czy stowarzyszenie tego rodzaju jest czynnie legitymowane do zaskarżenia rozstrzygnięć odnoszących się do homologowania samochodów — a także czy aby wprowadzone poprawki nie są „niezbędne” ze względu na zabezpieczenie silnika przed uszkodzeniem lub awarią, co należy oceniać pod kątem aktualnego stanu techniki w momencie udzielania homologacji.
art. 5 ust. 1 i 2 rozporządzenia 715/2007 w/s homologacji typu pojazdów silnikowych w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych (Euro 5 i Euro 6)
1. Części mające potencjalny wpływ na emisję zanieczyszczeń są tak zaprojektowane, zbudowane i zamontowane, aby pojazd w trakcie normalnego użytkowania był zgodny z wymogami niniejszego rozporządzenia i środkami wykonawczymi do rozporządzenia.
2. Stosowanie urządzeń ograniczających skuteczność działania układów kontrolujących emisje zanieczyszczeń jest zabronione. Zakazu tego nie stosuje się w następujących przypadkach:
a) urządzenie jest niezbędne dla zabezpieczenia silnika przed uszkodzeniem lub awarią, lub ze względu na bezpieczeństwo użytkowania pojazdu; (…)
Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, która pozwala krajowym organizacjom zaskarżać działania naruszające zasady ochrony środowiska, nie wyklucza uprawnienia do zakwestionowania decyzji o homologacji pojazdu, która jest sprzeczna z przepisami o emisji spalin. Celem konwencji z Aarhus jest zapewnienie skutecznych gwarancji w zakresie ochrony środowiska, czego elementem jest uprawnienie do skarżenia określonych aktów — biorąc zatem pod uwagę, że normy emisji spalin są ustalane ze względu na ochronę środowiska przed zanieczyszczeniami, stowarzyszenie takie powinno mieć prawo do realizacji swych celów statutowych także w tym zakresie.
Odnosząc się do drugiej kwestii TSUE przypomniał, iż w orzecznictwie już ustalono, że wprowadzone przez koncern VAG rozwiązania „usprawniające” działanie systemów redukcji emisji spalin w określonej temperaturze stanowią urządzenie ograniczające skuteczność działania w rozumieniu rozporządzenia nr 715/2007 w/s homologacji Euro 5 i Euro 6 (por. wyrok TSUE z 14 lipca 2022 r., C-134/20). Stosowanie takiego „okna termicznego” byłoby dopuszczalne, gdyby rzeczywiście służyło zabezpieczeniu silnika przed uszkodzeniem lub awarią oraz bezpieczeństwu użytkowania pojazdu; przepis taki, jako wyjątek od reguły, musi być stosowany ściśle i wykładany zawężająco — skoro zatem warunki te muszą być spełnione łącznie (czas na wcale nie tak małą dygresję: w anglojęzycznym dokumencie zdanie to brzmi „the need for the device is justified in terms of protecting the engine against damage or accident and for safe operation of the vehicle” — polski tłumacz zwrot „and” przetłumaczył jako „lub”...) — to jeśli producent wykaże, że taka konieczność miała miejsce, to jego argument będzie zasadny. Ocena tych warunków powinna brać pod uwagę stan wiedzy technicznej z czasu uzyskania homologacji układu oczyszczania spalin — ale też tę okoliczność czy producent pojazdu nie mógł aby zastosować innego rozwiązania, które spełniałoby wymogi i nie zagrażało bezpieczeństwu.
(ujęcie czysto ilustracyjne, fot. Olgierd Rudak, CC BY-SA 4.0)