A skoro kilka dni temu było o tym, że wspólna inwestycja w przedszkole nie jest pożyczką lecz spółką cichą, to dziś czas na parę akapitów o tym czy wszystkich umów trzeba dotrzymywać — a dokładnie o tym, czy jeśli na studiach było o czynnościach prawnych kauzalnych i abstrakcyjnych, to można było nie uważać?
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2015 r. (I CNP 30/14)
Nieważna jest umowa zobowiązująca dłużnika do bezwarunkowej zapłaty wierzycielowi określonej kwoty pieniężnej, bez określenia podstawy tego przysporzenia.
Orzeczenie wydano w sprawie ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku (art. 424(1) kpc), w którym oddalono powództwo o zapłatę wytoczone przez powoda.
Spór dotyczył rozliczenia nakładów na spółkę z o.o. po wyjściu wspólnika: pozwana sprzedała wspólnikowi swoje udziały za 1 złoty, a dodatkowo zobowiązała się do bezwarunkowej zapłaty partnerowi 50% różnicy pomiędzy nakładami własnymi i partnera. Partner przeniósł wierzytelność z tej umowy na powoda, ten zaś wystąpił o zapłatę.
Sąd prawomocnie oddalił powództwo — umowa przysparzająca nie może mieć charakteru czynności prawnej abstrakcyjnej, albowiem generalną zasadą polskiego prawa jest, by każde przysporzenie majątkowe na rzecz innego podmiotu prawa cywilnego miało jakiś cel (causa). Stąd w ocenie sądu czynność prawna była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 par. 2 kc).
Analizując skargę powoda SN podkreślił, że status czynności prawnych przysparzających o charakterze abstrakcyjnym nie jest de lege lata rozstrzygnięty: są papiery wartościowe (weksle), pojawiła się gwarancja na pierwsze żądanie (bezwarunkowa) — jednak tradycyjnie przyjmuje się, że odstępstwo od reguły kauzalności może wynikać wyłącznie z intencji ustawodawcy (umowy nazwane, wyrok SN z 26 stycznia 2011 r., IV CSK 299/10). Natomiast umowy nienazwane o charakterze abstrakcyjnym podlegają ocenie z perspektywy art. 58 kc i art. 353(1) kc.
Skoro zatem wspólniczka zobowiązała się do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty bez określenia podstawy tego przysporzenia, umowa stanowi przykład niedopuszczalnej czynności prawnej o charakterze abstrakcyjnym — a skoro nie jest wekslem i nie jest przyjęciem przelewu (art. 921(2) par. 1 kc), to taka czynność była niedopuszczalna — zatem powództwo zostało oddalone.