Czy możliwe jest wzruszenie ostatecznego i odmownego orzeczenia lekarskiego wydanego w postępowaniu dotyczącym wydania pozwolenia na broń palną? Czy skierowanie przez policję do „ustawionego” lekarza — tylko po to, żeby wynik badań był niekorzystny dla ubiegającego się o pozwolenie — oznacza tendencyjność postępowania administracyjnego?
wyrok NSA z 26 czerwca 2019 r. (II OSK 1606/18)
Z przepisów ustawy o broni i amunicji wynika, że jedynym prawnie dopuszczalnym dowodem, który może stanowić podstawę oceny stanu zdrowia przyszłego lub aktualnego posiadacza pozwolenia na broń jest orzeczenie lekarskie wydane w trybie określonym w ustawie.
Orzeczenie dotyczyło odmowy wydania pozwolenia na broń palną do celów sportowych — bo orzeczenie lekarskie stwierdzało, że ubiegający się nie posiada zdolności fizycznej i psychicznej do dysponowania bronią.
art. 15 ust. 1 ust. 2-4 ustawy o broni i amunicji
Pozwolenia na broń nie wydaje się osobom:
2) z zaburzeniami psychicznymi, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej;
3) wykazującym istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego;
4) uzależnionym od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych;
Skarżący złożył wniosek o wydanie pozwolenia na 10 sztuk broni sportowej, do wniosku załączył m.in. orzeczenie psychologiczne i lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań, patent strzelecki, a także ksero wniosku o wydanie licencji zawodniczej. Ubiegający się był niekarany (brak informacji w KRK), miał pozytywny wywiad środowiskowy — a jednak w toku postępowanie policja dostała pismo z ABW „zachęcające” do złożenia odwołania od orzeczenia (art. 15h ust. 1 uobia). Policja skierowała mężczyznę na badanie do wyznaczonego ośrodka, a z otrzymanego w ten sposób zaświadczenia wynikało, że człek nie może dysponować bronią ponieważ wykazuje „istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego” (art. 15 ust. 1 pkt 3 uobia).
art. 15h ust. 1 i 7 ustawy o broni i amunicji
1. Od orzeczenia lekarskiego lub psychologicznego przysługuje odwołanie wnoszone na piśmie.
7. Orzeczenie lekarskie lub psychologiczne wydane w trybie odwołania jest ostateczne.
Tym razem kandydat, którego zdaniem odmowa uzasadnienia negatywnej opinii psychologicznej oznaczała jej pełną dowolność, poszedł na następne badania, które potwierdziły jego zdolność do posiadania broni palnej. Jednak komendant policji stwierdził, że tryb ubiegania się o pozwolenie nie przewiduje trybu odwołania od odwołania, zaś negatywne orzeczenie wydane w drodze odwołania jest ostateczne (art. 15h ust. 7 uobia), zatem uzyskane wskutek dezinformacji (mężczyzna nie poinformował badających, że ma już odmowę) pozytywne zaświadczenie jest niewiążące, zatem odmówiono wydania pozwolenia na broń.
W skardze na decyzję mężczyzna zarzucił m.in. tendencyjność w podejściu do zebranych materiałów: całkowicie pominięto wyniki badań i wywiadu środowiskowego korzystne dla ubiegającego się o pozwolenie na broń, a oparto się na przeprowadzonych przez „dyżurnego” lekarza wskazanego przez policję, któremu w dodatku przedstawiono pismo z ABW. W przypadku sprzeczności różnych opinii lekarskich policja powinna wziąć pod uwagę najświeższe wyniki, a także fakt, że od lat bierze udział w zawodach strzeleckich.
Argumentów tych nie podzielił WSA: ostateczne orzeczenie lekarskie lub psychologiczne, które zostało wydane w drodze odrębnej procedury, nie może być podważone w postępowaniu administracyjnym poprzez przeprowadzenie przeciwdowodu. Warunkiem ubiegania się o zezwolenie na broń jest posiadanie pozytywnego badania — skoro zatem ostateczny papier jest negatywny, policja nie może wydać decyzji pozytywnej (art. 15 ust. 1 uobia jest jednoznaczny i nie daje luzu decyzyjnego). Pozytywnym badaniem nie jest także ponowne badanie pierwszoinstancyjne jeśli w obrocie prawnym pozostaje negatywne orzeczenie psychologiczne — w takim przypadku należy zwrócić się do wojewody w trybie kontroli (art. 15i uobia), czego wnioskodawca nie zrobił (wyrok WSA w Warszawie z 28 lutego 2018 r., II SA/Wa 1449/17).
W skardze kasacyjnej na ten wyrok ubiegający się o pozwolenie powołał się m.in. na to, że przepisy o prowadzonej przez wojewodę kontroli nie służy stronie do wzruszania indywidualnych orzeczeń lekarskich. Natomiast sąd powinien oceniać przedstawione dowody i ewentualnie uchylić zaskarżoną decyzję, zamiast odsyłać do trybów, których nie da się zastosować.
Badając skargę kasacyjną NSA zauważył, że prowadzone przez wojewodę postępowanie kontrolne (art. 15i uobia) nie jest indywidualnym postępowaniem administracyjnym w rozumieniu kpa. Wydawany protokół nie jest indywidualną decyzją administracyjną czy innym aktem lub czynnością z zakresu administracji publicznej (art. 3 par. 2 pkt 4 ppsa), zatem w tym trybie nie jest możliwe wzruszenie ostatecznego orzeczenia lekarskiego, na podstawie którego odmówiono wydania pozwolenia na broń.
Niezależnie od tego należy pamiętać, iż uzyskiwane w toku postępowania o wydanie pozwolenia na broń badanie lekarskie jest opinią w rozumieniu art. 84 par. 2 kpa. Od wydanego orzeczenia lekarskiego można się odwołać wyłącznie w trybie art. 15h uobia, zaś przewidziane uprawnienie kontroli jest dodatkową gwarancją rzetelności badań i orzeczeń lekarskich. Ustawa wprowadza zamknięty katalog środków dowodowych pozwalających na ocenę stanu zdrowia osoby ubiegającej się o wydanie pozwolenia na broń — ograniczenie to jest proporcjonalne do zagrożeń, które mogą wynikać z posiadania broni palnej przez osobę, której stan zdrowia na to nie pozwala.