Czy z przepisów o ochronie symboliki narodowej można wywieść wniosek, iż każda trawestacja słów hymnu Polski będzie penalizowana — czy jednak „Mazurek Kapeli” może podlegać ocenie jako działanie w granicach wolności wypowiedzi? (wyrok Sądu Najwyższego z 14 października 2019 r., II KK 381/18).

Orzeczenie dotyczyło Jasia Kapeli prawomocnie uznanego winnym wykroczenia polegającego naruszenia przepisów ustawy o godle, barwach i hymnie Rzplitej (art. 49 par. 2 kw) — bo w opublikowanym na YT filmiku odśpiewał hymn w przetworzonej przez siebie wersji (ze zmienionym tekstem) pt. „Mazurek Kapeli” — za co ukarano go grzywną w wysokości 1 tys. złotych (por. „Dlaczego przerabianie tekstu hymnu jest zabronione? („Mazurek Kapeli” w orzecznictwie)”).
art. 49 par. 2 kw
Tej samej karze [karze aresztu albo grzywny] podlega, kto narusza przepisy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej.
Kasację od wyroku wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, którego zdaniem zachowanie obwinionego nie było szkodliwe społecznie, co oznacza, iż nie doszło do wykroczenia w rozumieniu art. 1 par. 1 kw.
Sąd Najwyższy podkreślił, iż art. 49 par. 2 kw ma charakter normy blankietowej — jego treść dopełniają przepisy ustawy o godle, barwach i hymnie RP, zatem podstawą penalizacji naruszenia czci i obowiązku okazywania szacunku symbolice narodowej może być każde naruszenie jej przepisów. Przepis przewidujący karalność każdego zachowania odbieranego jako negatywne nie wyklucza możliwości oceny, iż w konkretnym przypadku okoliczności zdarzenia pozwalają na ocenę, że czyn sprawcy był pozbawiony szkodliwości społecznej.
Jedną z przesłanek takiej oceny może być konstytucyjnie gwarantowana swoboda wypowiedzi, w tym także wolność wypowiedzi artystycznej. Tymczasem analizując zachowanie Jasia Kapeli sąd nie dostrzegł naganności zachowania wykonawców przerobionego „Mazurka Dąbrowskiego” (utwór wykonano z należytą powagą), uznał natomiast, iż brak czci i szacunku polegał na wprowadzeniu w jego tekście zmian nieodpowiadających ustawie.
Taka ocena dowodzi, że sąd skupił się na formalnym naruszeniu przepisów prawa, natomiast nie wziął pod uwagę okoliczności i kontekstu: stworzony przez Józefa Wybickiego utwór jest pieśnią emigrantów, „uchodźców, skazanych na gościnność na obczyźnie”, zaś wprowadzone przez Kapelę zmiany nie tylko są stosunkowo niewielkie, są natomiast zgodne z przesłaniem tekstu. Istotna jest wszakże motywacja obwinionego, który chciał wyrazić swój pogląd na istotny społecznie i politycznie temat jakim jest kwestia szukających schronienia uchodźców z ogarniętych wojną obszarów.
Oznacza to, że parafraza hymnu Polski w wykonaniu Jasia Kapeli stanowi działanie korzystające z konstytucyjnej ochrony wynikającej z gwarancji wolności słowa (art. 54 ust. 1 Konstytucji RP, art. 10 EKPCz, etc.). Ochrona wolności wypowiedzi nie jest przy tym uzależniona od jej formy i treści — toteż „prawo chroni nie tylko opinie (oceny) wyważone i rozsądne, ale również przesadzone, drażniące, a nawet odpychające”. Jeśli wypowiedź dotyczy ważkiej kwestii społecznej, sposób wyrażenia poglądu może być ostrzejszy — zaś nawet przesadzona ocena, acz oparta na prawdziwych faktach i niezawierająca znieważających treści nie może być uznana za naruszająca cześć.
Taki osąd pozwala stwierdzić, że działanie obwinionego nie było szkodliwe społecznie, toteż SN uchylił oba wyroki wydane w sprawie — i uniewinnił Jasia Kapelę od zarzutów.