Czy wpisanie do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym danych osób, które dopuściły się czynu zabronionego przed wejściem w życie ustawy powołującej rejestr może być stanowić bezprawne naruszenie dóbr osobistych? Czy jednak ustawowe naruszenie — ale nie podważone przez Trybunał Konstytucyjny — zasady lex retro non agit wyłącza bezprawność takiego naruszenia? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 września 2020 r., I ACa 340/20).
Sprawa dotyczyła roszczeń mężczyzny, którego dane (m.in. wizerunek, imię i nazwisko, data urodzenia) trafiły — wskutek skazania za przestępstwa z art. 197 par. 3 pkt 2 kk i art. 200 par. 1 kk — do publicznej części Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. W ocenie powoda ujawnienie jego danych było niedopuszczalne, albowiem dopuścił się przestępstw przed powstaniem rejestru, przez co doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych w postaci dobrego imienia, czci i prawa do wizerunku. Do sądu trafił pozew przeciwko Ministrowi Sprawiedliwości (statio fisci Skarbu Państwa), w którym mężczyzna zażądał usunięcia danych osobowych z rejestru i zapłaty 50 tys. złotych zadośćuczynienia za krzywdę moralną.
art. 29 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym
W terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy:
1) w Rejestrze z dostępem ograniczonym zamieszcza się dane o osobach prawomocnie skazanych za popełnienie przestępstw, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa oraz wobec których prawomocnie orzeczono środki zabezpieczające w sprawach o przestępstwa, jeśli w kwalifikacji prawnej przyjętej w prawomocnym orzeczeniu, które zapadło przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, powołano:
a) art. 197 § 3 pkt 2 lub § 4 Kodeksu karnego,
b) art. 197 § 1 Kodeksu karnego i pokrzywdzonym był małoletni,
c) art. 168 § 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. — Kodeks karny i pokrzywdzonym był małoletni,
d) art. 168 § 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. — Kodeks karny, jeśli sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem,
e) art. 204 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. — Kodeks karny i pokrzywdzonym był małoletni;
2) w Rejestrze publicznym zamieszcza się dane o osobach, o których mowa w pkt 1 lit. a i d.
Roszczenia powoda zostały oddalone w całości: co do zasady w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym figurują dane sprawców, którzy dopuścili się określonych przestępstw po wejściu w życie ustawy, jednak ustawa przewiduje istotne odstępstwo od generalnej zasady nieretroakcji przepisów. Wyjątek taki dotyczy także powoda, który został skazany za czyn stypizowany w art. 197 par. 3 pkt 2 kk. Przepis przewidujący wpisanie do rejestru sprawców przestępstw popełnionych wcześniej stanowi lex specialis wobec art. 30, zaś biorąc pod uwagę domniemanie konstytucyjności (i brak stosownego orzeczenia TK) nie sposób skutecznie podważać zgodności takiego rozwiązania z ustawą zasadniczą (por. „Czy Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym narusza zasadę lex retro non agit?”).
Oznacza to, że funkcjonowanie rejestru jest oparte na przepisie prawa, wpisanie danych powoda do bazy jest zgodne z prawem — zaś brak bezprawności wyklucza odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych (art. 24 par. 1 kc).
Niezależnie od tego sąd stwierdził, że ujawnienie danych osobowych sprawcy przestępstwa przeciwko wolności seksualnej nie jest sprzeczne z przepisami o ochronie danych osobowych — ponieważ rozporządzenie 2016/679 nie ma zastosowania do przetwarzania w celach związanych z ochroną bezpieczeństwa publicznego i przeciwdziałania przestępczości (art. 2 ust. 2 lit. d) RODO). Oczywiście deliktem może być nawet zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, jednak zdaniem sądu odpowiedzialność Skarbu Państwa opartą na art. 417(2) kc wyklucza już sam fakt, że obecna sytuacja życiowa powoda jest konsekwencją popełnienia w przeszłości czynu, którego ofiarą było dziecko.