Umowa pożyczki powinna być zawarta w formie dokumentowej, acz pod rygorem dowodowym. Czy to oznacza, że zagubienie pisemnej umowy wyklucza jakiekolwiek roszczenia pożyczkodawcy? Czy jednak dowodem zaciągnięcia pożyczki może być zarejestrowana rozmowa z dłużnikiem? Czy zatem nośnik nagrania rozmowy może być traktowany procesowo jako dokument?
wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 czerwca 2022 r. (V ACa 883/21)
Dowód z przesłuchania stron oraz z zeznań świadków, na okoliczność dokonania przez strony czynności prawnej, jest dopuszczalny nie tylko wtedy, gdy dokument taki został zagubiony lub zniszczony, lecz również w wtedy, dla czynności, przy której forma pisemna jest zastrzeżone tylko dla celów dowodowych, gdy okoliczność dokonania czynności jest uprawdopodobniona za pomocą dokumentu.
Orzeczenie dotyczyło powództwa o zwrot zaciągniętej i niespłaconej pożyczki w kwocie 85 tys. zł.
Zdaniem strony pozwanej powództwo było o tyle bezzasadne, że żadnej umowy nie zawierał, a powód nie przedstawił wymaganego dowodu potwierdzającego zaciągnięcie pożyczki. (W pozwie było napisane, że umowa została zawarta ustnie, ale później powód prostował, iż w rzeczywistości miała formę pisemną, acz jej oba egzemplarze zaginęły.)
Odnosząc się do sporu sąd stwierdził, że kluczowe dla jego rozstrzygnięcia jest ustalenie, czy doszło do zawarcia umowy pożyczki, która powinna mieć formę (co najmniej) dokumentową. Zaginięcie pisemnego dokumentu, co do którego ustawa zastrzega rygor ad probationem (ba, nawet ustne zawarcie umowy pożyczki) nie wyklucza dowodu z przesłuchania stron lub zeznań świadków, o ile czynność jest uprawdopodobniona za pomocą dokumentu (art. 246 kpc w zw. z art. 74 par. 2 kc).
art. 720 par. 2 kodeksu cywilnego
Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.
art. 246 kodeksu postępowania cywilnego
Jeżeli ustawa lub umowa stron wymaga dla czynności prawnej zachowania formy pisemnej, dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią, a jeżeli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych, także w wypadkach określonych w kodeksie cywilnym.
Dokumentem jest każdy nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Dokumentem takim jest także nośnik elektroniczny, na którym utrwalono zapis (nagrania) rozmowy stron potwierdzający, iż doszło do zawarcia umowy pożyczki, a także, że pozwany nie zwrócił pożyczonych pieniędzy. Nie ma przy tym znaczenia, iż powód nie poinformował pozwanego, że ich rozmowa jest nagrywana — bo przecież nagrywanie własnych rozmów nie jest nielegalne (por. „Czy dowodem w sądzie może być nagranie rozmowy — dokonane bez wiedzy i zgody rozmówcy?” ale też „Nagranie rozmowy bez wiedzy i zgody rozmówcy może naruszać dobra osobiste rozmówcy”) — istotne jest to, że rozmowa była nieskrępowana, zatem w wiarygodny sposób potwierdzała istnienie roszczeń.
W konsekwencji oznacza to, że nośnik nagrania rozmowy został prawidłowo potraktowany jako dokument, a więc mógł być przesłanką dopuszczenia dowodu w postaci przesłuchania stron — sumarycznie prowadząc do uwzględnienia powództwa w całości.