We wczorajszym wyroku TSUE udzielił kilku odpowiedzi na ciekawe pytania o obowiązki podmiotów, które korzystają z publicznie odtwarzanych prawnie chronionych utworów. Czyli: czy puszczana”muzyka tła” wiąże się z obowiązkiem odprowadzania tantiem? I czy wynagrodzenie przysługuje za sam fakt zamontowania głośników w pojeździe przewoźnika — czy jednak nie tantiemy przysługują za odtwarzanie utworów, ale nie za samo posiadanie sprzętu pozwalającego na owo odtwarzanie?
wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 20 kwietnia 2023 r. w/s Blue Air Aviation i UPFR (C-775/21 i C‑826/21)
1) Rozpowszechnianie w środku transportu pasażerskiego utworu muzycznego jako muzyki tła stanowi publiczne udostępnianie [utworów, za które należą się tantiemy].
2) Zainstalowanie na pokładzie środka transportu sprzętu nagłaśniającego i, w danym wypadku, oprogramowania umożliwiającego rozpowszechnianie muzyki tła nie stanowi publicznego udostępniania w rozumieniu tych przepisów.
3) [Prawo unijne] stoi przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez sądy krajowe, które ustanawia wzruszalne domniemanie publicznego udostępniania utworów muzycznych oparte na istnieniu systemów nagłośnienia w środkach transportu.
Sprawa dotyczyła dwóch rumuńskich przewoźników, od których organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi zażądała tantiem — za wyposażenie samolotów linii Blue Air w sprzęt mogący służyć do rozpowszechniania „muzyki tła” oraz za montaż obowiązkowych urządzeń nagłośnieniowych w pociągach. W obu przypadkach argumentacja ozz była dość podobna: skoro na pokładzie środka transportu znajdują się urządzenia, które mogą być wykorzystywane do publicznego udostępniania utworów muzycznych, to należy przyjąć, iż przewoźnik korzysta z cudzej twórczości, a więc powinien wnieść stosowne opłaty.
W pierwszej z tych spraw sąd uznał, że wyposażenie aeroplanów w sprzęt grający tworzy wzruszalne domniemanie, iż jest on wykorzystywany, a skoro korzystający domniemania tego nie obalił to powinien uregulować należności z tytułu korzystania z praw autorskich. Jednak sąd odwoławczy zwrócił uwagę, że muzyka tła nie może być jednoznacznie wiązana z działalnością komercyjną linii lotniczych. W drugiej sprawie sąd przyjął, iż obowiązkowe systemy nagłośnienia w wagonach pasażerskich, chociaż technicznie umożliwiają odsłuch muzyki, ale zasadniczo służą do przekazywania podróżnym komunikatów informacyjnych, a więc nie mogą być wiązane z obowiązkiem odprowadzania tantiem autorskich.
W obu sprawach sądy zwróciły się do TSUE o wyjaśnienie swych wątpliwości.
art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 w/s harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym
Państwa Członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie.
art. 8 ust. dyrektywy 2006/115 w/s prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej
Państwa Członkowskie ustanawiają prawo w celu zapewnienia wypłaty jednorazowego godziwego wynagrodzenia płatnego przez użytkownika, jeżeli fonogram opublikowany w celach handlowych lub powielony egzemplarz takiego fonogramu zostaną użyte do nadania przez środki bezprzewodowe lub w jakikolwiek sposób odtworzone publicznie oraz zapewnienia jego podziału między właściwych wykonawców i producentów fonogramów. W braku porozumienia w tej sprawie między wykonawcami i producentami fonogramów Państwo Członkowskie może określić warunki podziału wynagrodzenia.
W wydanym wczoraj wyroku Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że:
- monopol prawnoautorski polega na tym, iż każdy twórca może decydować o zasadach udostępniania swej twórczości, w tym jest uprawniony do zezwalania lub zakazywania publicznego udostępniania (transmisji, retransmisji, nadawania, etc.) swych utworów oraz do pobierania należnego mu wynagrodzenia;
- udostępnianiem utworu przez korzystającego jest zamierzone działanie polegające na udzieleniu swym klientom — nieokreślonej, lecz znacznej liczbie osób — dostępu do podlegającego ochronie utworu (przyjmuje się, że bez owego działania klienci nie mieliby możliwości uzyskania owego dostępu);
- pozwala to przyjąć, iż rozpowszechniana podczas lotu muzyka tła jest publicznym udostępnianiem utworów — bo dzięki temu dostęp do nich uzyskuje potencjalnie nieograniczona liczba pasażerów, zatem przewoźnik powinien odprowadzać tantiemy;
- odmiennie natomiast należy traktować głośniki służące do przekazywania pasażerom komunikatów i informacji — skoro nie dobywa się z nich żadna muzyka, to nie można przyjąć, by miało miejsce publiczne udostępnianie utworów;
Zwykłego zainstalowania sprzętu nagłaśniającego w środku transportu nie można jednak utożsamiać z czynnościami, w ramach których usługodawcy rozmyślnie przekazują chronione utwory swoim klientom, poprzez rozprowadzanie sygnału za pomocą zainstalowanych przez nich w swoim zakładzie odbiorników, umożliwiających dostęp do takich utworów.
- jednakże niedopuszczalne jest domniemanie polegające na przyjęciu, iż w pojeździe wyposażonym w nagłośnienie na pewno odtwarza się utwory — w każdym przypadku należy ustalić fakty, a nie opierać się na apriorycznych założeniach — zatem organizacja zbiorowego zarządzania nie może domagać się tantiem za sam fakt wyposażenia wagonów kolejowych w głośniki.
Zamiast komentarza: koncepcja, że „skoro sprzęt ma, to na pewno puszcza muzykę” jest bardzo wygodna — mnie tu się przypomina linia orzecznicza, w myśl której nadawca telewizyjny, który jest prawnie zobligowany do udostępniania określonych programów (tzw. must carry), musi także odprowadzać opłaty licencyjne.