A teraz coś z całkiem innej beczki: dostałeś pozew o niespłacony kredyt? Czas na krótki poradnik — jak się nie bronić, w krótkich punktach: czy wystarczy nie odbierać korespondencji z banku? czy bank może wystąpić o nakaz zapłaty na podstawie ksiąg bankowych — czy jednak księgi bankowe jako dokument prywatny nie mogą być dowodem na istnienie roszczenia? czy oddalony wniosek o nadanie klauzuli wykonalności BTE też przerywa bieg przedawnienia roszczeń? czy brak informacji o próbie mediacyjnego zakończenia sporu powoduje niedopuszczalność uwzględnienia roszczeń? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 października 2018 r., sygn. akt V ACa 675/17).
Orzeczenie wydano w sprawie wytoczonej przez bank — przeciwko kredytobiorczyni i jej poręczycielce — o solidarną spłatę 495 tys. złotych tytułem kredytu zaciągniętego na wzrost konkurencyjności firmy (222 tys. złotych, kredyt indeksowany do kursu franka szwajcarskiego). Klientka zaprzestała spłaty, przeto bank wypowiedział umowę i wezwał ją do dobrowolnej spłaty, a następnie skierował sprawę do sądu, który wydał nakaz zapłaty.
art. 95 ust. 1a prawa bankowego
Moc prawna dokumentów urzędowych, o której mowa w ust. 1 [księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku], nie obowiązuje w odniesieniu do dokumentów wymienionych w tym przepisie w postępowaniu cywilnym.
Zdaniem pozwanych roszczenia były całkowicie bezzasadne, albowiem: (i) umowa kredytowa nigdy nie została wypowiedziana, zatem roszczenie nie jest wymagalne; (ii) roszczenie jest przedawnione, bo upłynął trzyletni okres przedawnienia; (iii) zaś nadanie tytułu wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu obarczonemu poważnymi błędami nie może skutkować przerwaniem biegu przedawnienia; (iv) księgi rachunkowe i bankowe nie są już dokumentami urzędowymi, zatem nie mogą stanowić dowodu na istnienie zobowiązania; (v) zarzuciły, iż nie otrzymały wezwań do zapłaty; (vi) co więcej poręczenia udzielono tylko do kwoty kredytu, zaś w umowie poręczenia jest upoważnienie do wystawienia BTE na kwotę 444 tys. złotych; (vii) a przecież dług przyszły może być poręczony tylko do z góry oznaczonej wysokości (art. 878 par. 1 kc).
art. 485 par. 3 kpc
Sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.
Sąd prawomocnie utrzymał w mocy wydany nakaz zapłaty i nakazał pozwanym solidarnie zapłacić bankowi kwotę 495 tys. złotych, a to dlatego, że:
- nakaz zapłaty został wydany na podstawie przepisu dotyczącego dochodzenia roszczeń wynikających z ksiąg bankowych, podpisanych przez osobę upoważnioną do składania oświadczeń w imieniu banku i opatrzonego jego pieczęcią (art. 485 par. 3 kpc) — przeto niezależnie od tego, iż dokumenty bankowe są już dokumentami prywatnymi („Czy w procesie o zwrot kredytu bank może powołać się na wyciągi z ksiąg bankowych?”), to nadal stanowią podstawę do wydania nakazu zapłaty;
- warunkiem wydania nakazu zapłaty jest przedstawienie dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty, tymczasem bank przedstawił zaadresowane koperty, które mimo podwójnej awizacji nie zostały w terminie odebrane — a przecież „prawidłowo zaadresowane koperty, dwukrotnie awizowane i zwrócone z powodu nieodebrania przez pozwane korespondencji w terminie stanowią dowód doręczenia pozwanym pisemnych wezwań do zapłaty”;
- wezwania do zapłaty były wysłane do kredytobiorczyni i poręczycielki na adresy ich zameldowania — meldunek pod tymi adresami został potwierdzony przez MSW, pozwane same podały te adresy jako właściwe do korespondencji (jeśli pozwane zmieniły adresy zamieszkania, zgodnie z zawartymi umowami pozwani miały obowiązek poinformowania banku o tej okoliczności — ale i tak nie zaprzeczały, iżby mieszkały gdzie indziej);
- niepodjęcie w terminie awizowanej korespondencji (nazywam to metodą „na strusia”) skutkuje brakiem skuteczności doręczenia — prowadziłoby to do sytuacji, gdy nieodbieranie wezwania do zapłaty przez dłużnika skutkowałoby dlań ochroną, a przecież „oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła ona zapoznać się z jego treścią” (art. 61 par. 1 kc);
- bezzasadny był także zarzut braku skutecznego wypowiedzenia kredytu — tu schemat był identyczny jak powyżej (bank wysłał wypowiedzenia, ale kobiety ich nie odebrały), zatem należy przyjąć, iż pisma zostały skutecznie doręczone — a więc roszczenie było wymagalne;
- bezzasadny był zarzut przedawnienia roszczenia: roszczenia kredytowe przedawniają się po upływie 3 lat licząc od dnia wypowiedzenia kredytu — ale bieg przedawnienia roszczeń został skutecznie przerwany poprzez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności BTE (jest to „każda czynność” w rozumieniu art. 123 par. 1 pkt 1 kc);
- wniosek o nadanie klauzuli BTE został oddalony — jednak oddalenie wniosku o nadanie BTE klauzuli wykonalności jest to przeszkodą dla przerwania biegu przedawnienia (oddalenie nie jest tożsame w skutkach ze zwrotem lub cofnięciem wniosku);
- nietrafny jest argument, iżby rażące błędy we wniosku o nadanie klauzuli wykonalności miało skutek w postaci braku przerwania biegu przedawnienia — referendarz oddalił wniosek ze względu na niezachowanie terminu do złożenia wniosku o nadanie BTE klauzuli wykonalności (zdaniem sądu referendarz się pomylił, termin został zachowany) — zaś mimo pewnych pisarskich błędów nie można mieć wątpliwości, iż wniosek dotyczył tych samych osób i tych samych roszczeń, których dotyczy powództwo;
- nie można też przez to powiedzieć, iżby próba nadania klauzuli wykonalności BTE była działaniem pozornym, obliczonym wyłącznie na przerwanie biegu przedawnienia (por. „Czy zawezwanie do próby ugodowej — złożone tylko w celu przerwania biegu przedawnienia — przerywa bieg przedawnienia?”);
- oznacza to, że termin przedawnienia biegł na nowo od daty oddalenia wniosku przez referendarza (więc bank miał kolejne 3 lata na złożenie pozwu);
- natomiast brak informacji o podjętych krokach w celu mediacyjnego zakończenia sporu (art. 187 par. 1 pkt 3 kpc) nie skutkuje niedopuszczalnością wydania nakazu zapłaty — przepis ten mówi tylko o obowiązku przedstawienia informacji o próbie mediacji, ale nie przewiduje negatywnego skutku dla powoda;
- poręczycielka udzieliła poręczenia, którego wysokość została określona dwojako: do kwoty 222 tys. złotych, ale też do granic zobowiązań, które mogą powstać w przyszłości (odsetki, prowizje opłaty), zaś kwota wskazana w oświadczeniu pozwanej o wyrażeniu zgody na wystawienie BTE nie stanowi ograniczenia odpowiedzialności pozwanej, a jedynie stanowi górną granicę roszczeń, które mogły być dochodzone w uproszczonym trybie (bank mógłby dochodzić wyższej kwoty, ale już w postępowaniu zwykłym);
- nietrafny był także zarzut niedopuszczalności poręczenia długu przyszłego tylko do wysokości z góry oznaczonej kwotowo — taka interpretacja art. 878 par. 1 kc prezentowana była w przeszłości, ale obecnie judykatura przyjmuje, iż warunek ten jest spełniony nawet jeśli nie można jednoznacznie wskazać wysokości świadczenia pieniężnego; w takim przypadku skuteczność poręczenia zależy od wskazania stosunku prawnego, którego dotyczy poręczona wierzytelność (stąd też nie można z powołaniem się na ten przepis ograniczyć odpowiedzialności poręczyciela za dług z umowy pożyczki, na który składa się przecież kapitał i odsetki, których przecież nie można z góry przewidzieć).
Słowem, teraz już wiemy jak się nie bronić jeśli przyjdzie pozew o niespłacony kredyt.
Q.E.D.