Czy funkcjonariusz publiczny może odpowiadać z art. 212 kk za czynności podejmowane w związku z pełnioną funkcją? Czy odpowiedzialność urzędnika za zniesławienie w treści pisma urzędowego może opierać się na tym, że informacje okazały się nieprawdziwe? Czy status funkcjonariusza publicznego stanowi kontratyp wobec przestępstwa pomówienia? (wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2019 r., IV KK 365/18).
Orzeczenie wydano w sprawie dwóch pracownic opieki społecznej, przeciwko którym małżonkowie (rodzice dzieciom) skierowali prywatny akt oskarżenia o zniesławienie polegające na pomówieniu o niewłaściwe wykonywanie władzy rodzicielskiej (art. 212 par. 1 kk;. oskarżone w piśmie napisały, iż „…wszystkie obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego, załatwianiem spraw urzędowych i wykonywaniem funkcji opiekuńczo – wychowawczych nad dziećmi są wykonywane przez Panią G. Mąż nie wykazuje chęci pomocy w/w w tych obowiązkach, a nadmiar obowiązków powoduje, że Pani G. nie jest w stanie prawidłowo wypełniać roli matki…”; „…Państwo G. nie sprawują należycie funkcji opiekuńczo – wychowawczych. Sprawiają wrażenie zaabsorbowanych otaczającym światem i najmłodszym dzieckiem, w wyniku czego pozostałe dzieci często są zdane same na siebie. Rodzice nie pracują nad rozwojem i normalnym funkcjonowaniem dzieci w społeczeństwie, nie starają się budować więzi rodzinnych oraz właściwej komunikacji…”; „…Głównym problemem występującym w rodzinie jest bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych, co przedkłada się m.in. na wysoką absencję szkolną dzieci…”; „…Ponadto Pani M. G. ma trudności w zakresie racjonalnego gospodarowania czasem, organizowania przestrzeni w lokalu oraz poświęcaniu wszystkim dzieciom uwagi…”).
Sąd I instancji postępowanie warunkowo umorzył, zaś po wniesionej przez obrońcę apelacji urzędniczki zostały uniewinnione od zarzutów — bo sąd stwierdził, że skoro równolegle prowadzone postępowanie związane z nadużyciem uprawnień przez funkcjonariusza publicznego (art. 231 par. 1 kk) zostało umorzone, to nie ma także postaw do dalszego prowadzenia postępowania dotyczącego tego samego czynu, ale z punktu widzenia innej kwalifikacji. Co więcej funkcjonariusz publiczny, który wykonując swe czynności składa wniosek, którego treść może zniesławiać rodzinę, nie może podlegać odpowiedzialności z art. 212 par. 1 kk za treść swego pisma.
Badając kasację wniesioną przez pełnomocnika małżonków Sąd Najwyższy stwierdził, że sprawowanie funkcji przez funkcjonariusza publicznego nie jest kontratypem dla przestępstwa zniesławienia, jeśli zniesławiająca wypowiedź nie znalazła potwierdzenia w rzeczywistości. Wyłączenie bezprawności w odniesieniu do pracowników opieki społecznej prowadziłoby do pozbawienia rodzin ochrony prawnej przed nieprawdziwymi sformułowaniami — zaś prawo do występowania do sądu o wgląd w sytuację rodzinną nie może być utożsamiane z prawem do ich zniesławiania. Celem i funkcją opieki społecznej jest świadczenie pomocy potrzebującym rodzinom, zatem urzędnik, który ma czas na zaplanowanie i przemyślenie treści przesyłanych pism, powinien wykazać się należytą starannością w formułowaniu swych myśli.
Owszem, co do zasady „wypowiedzi stanowiące realizację uprawnień lub wykonywania obowiązków, nie mogą, jako mające charakter działań prawnych, być traktowane jako zniesławienie” (dotyczy to m.in. skarg, pism procesowych, doniesień o popełnieniu przestępstwa, a także oświadczeń powstałych wskutek wykonywania obowiązków nałożonych przepisami prawa — np. działań organów ścigania, opinii, etc.) — warunkiem jest jednak by działanie nie wykraczało poza granice kompetencji organu, a więc nie było spowodowane zamiarem zniesławienia.
Skoro zatem przedmiotem prywatnego aktu oskarżenia nie był sam fakt złożenia wniosku do sądu, lecz konkretne sformułowania — a informacje się nie potwierdziły — to nie sposób było uniewinnić oskarżonych powołując się na nieistniejący kontratyp wyłączający bezprawność działania.